Η Ευρώπη δεν μπορεί να επιτρέψει παιχνίδια με την πυρηνική της ασφάλεια
Του Ντμίτρι Κερασίδη*
Εκτός από τα πολυάριθμα βακτηριολογικά της εργαστήρια, η Ουκρανία «φημίζεται» και για τις χωματερές σκουπιδιών και πυρηνικών αποβλήτων της.
Η οικολογική κατάσταση στην Ουκρανία επιδεινώνεται. Και η αιτία δεν είναι μόνο οι ένοπλες συγκρούσεις στο Ντονμπάς, αλλά και η απουσία οποιασδήποτε ξεκάθαρης πολιτικής προστασίας του περιβάλλοντος σε αυτήν ανατολικοευρωπαϊκή χώρα. Η κρίση, η εγκληματικότητα και η ανεργία εξωθούν τους κατοίκους αυτής της χώρας στην μετανάστευση, ενώ οι εναπομείναντες κάτοικοι γίνονται ολοένα και πιο συχνά σιωπηλοί μάρτυρες της μετατροπής της Ουκρανίας σε πολύγωνο δοκιμών. Οι αμέτρητες χωματερές, η ταφή πυρηνικών αποβλήτων, τα διαφόρων ειδών βιοχημικά και βακτηριολογικά εργαστήρια (κυρίως στρατιωτικού προφίλ, χρηματοδοτούμενα από το εξωτερικό) πολλαπλασιάζονται στην επικράτεια της Ουκρανίας όπως τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Βιολογικά εργαστήρια εμφανίστηκαν κατά τα τελευταία χρόνια σε αρκετές πόλεις: στο Λβοβ, το Ούζγκοροντ, την Οδησσό, τη Βίνιτσα, τη Χερσώνα, το Κίεβο, το Χάρκοβο, την Τερνόπολ. Εκτός από αυτές τις «επιχειρήσεις», πολλαπλασιάζονται και τα πολύγωνα ανακύκλωσης πυρηνικών αποβλήτων από το εξωτερικό, όπως και οι οργανωμένες χωματερές σκουπιδιών. Κατά την άποψη των προσωρινών κατόχων της εξουσίας (στη χώρα), πρόκειται για μια αρκετά επικερδή «μπίζνα».
Έτσι, κλείνοντας το σχετικά πρόσφατο θερινό summit της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ουκρανία, ο οικοδεσπότης της συνάντησης Πρόεδρος Πιοτρ Ποροσένκο, με τον δικό του συνήθη τρόπο, προβάλλοντας το επιθυμητό ως πραγματικό, πρότεινε την διεξαγωγή της επόμενης συνάντησης κάπου στο Ντονιέτσκ ή την Γιάλτα. Προφανώς τη διεξαγωγή αυτής της συνάντησης κάπου πιο κοντά προς την Ευρώπη, για παράδειγμα στην πατρίδα του ουκρανικού εθνικισμού, το Λβοβ, ο Πρόεδρος προς το παρόν δεν την αποφασίζει. Μάλλον επειδή η ατμόσφαιρα αυτής της παλιάς πόλης είναι γεμάτη από τα μιάσματα των βιολογικών αποβλήτων της ανθρώπινης δραστηριότητας, λόγω της εξαιρετικά κρίσιμης κατάστασης που διαμορφώθηκε από τις χωματερές που βρίσκονται γύρω από την πόλη και οι οποίες έφτασαν σε απίστευτα μεγέθη και απειλούν να μετατρέψουν την πόλη σε έναν σκουπιδότοπο που ανάλογός του δεν υπάρχει στην Ευρώπη.
Η ανικανότητα της δημοτικής Αρχής του Λβοβ και η αβελτηρία των γραφειοκρατών στο Κίεβο στα ζητήματα της εξασφάλισης ασφαλούς και αδιάλειπτης μεταφοράς, αποθήκευσης και επεξεργασίας οικιακών απορριμάτων έχει γίνει εδώ και καιρό «μύθος». Επιπλέον, μη καταφέρνοντας να τα βγάλουν πέρα με το σύνολο των απορριμάτων τους, δεν σκέφτηκαν τίποτε καλύτερο, από το να ασχοληθούν με την μεταφορά τους σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας, όπου πολλοί τοπικοί άρχοντες, λαμβάνοντας υπόψη την οικολογική ασφάλεια των περιοχών τους, απλώς αρνήθηκαν να δεχθούν τέτοιου είδους «δώρα». Έτσι λοιπόν κινούνται πανικόβλητα τα κοντέινερ απορριμάτων από το Λβοβ σε όλη την επικράτεια της Ουκρανίας, απειλώντας τώρα να μετατρέψουν τη χώρα σε έναν απέραντο σκουπιδότοπο.
Αυτά όμως είναι μόνο τα «λουλουδάκια». Οι πραγματικοί «καρποί» είναι το οξύ πρόβλημα της ανακύκλωσης των αποβλήτων του επεξεργασμένου πυρηνικού καυσίμου των ουκρανικών Ατομικών Ηλεκτρικών Σταθμών (ΑΗΣ) και ο έλεγχος της διαδικασίας από την πλευρά ενός ανεξάρτητου ρυθμιστή. Και αυτό είναι, εντέλει, ένα πολύ σοβαρότερο πρόβλημα στα πλαίσια της χώρας, απ’ ό,τι τα σκουπίδια του Λβοβ, στο παράδειγμα των οποίων γίνεται φανερή η σκανδαλώδης ανικανότητα (των Αρχών) στα ζητήματα επίτευξης της οικονομικής ασφάλειας της χώρας. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε και την καθολική διαφθορά στην Ουκρανία, η οποία γεννά την πλήρη απουσία ελέγχου της διαχείρισης της ατομικής ενέργειας στη χώρα. Συμπληρωματικά αξίζει να σημειώσουμε, ότι η θέση του επιθεωρητή πυρηνικής και ραδιενεργής ασφάλειας της Ουκρανίας ήταν κενή για τρία ολόκληρα χρόνια.
Το πρόβλημα της αποθήκευσης και ανακύκλωσης των πυρηνικών αποβλήτων εμφανίστηκε στον κρατικό ορίζοντα της Ουκρανίας στο τέλος της δεκαετίας του ’90. Το 2000 η Ουκρανία επικύρωσε την «Ενιαία Σύμβαση για την ασφάλεια διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων», σύμφωνα με την οποία η ταφή πυρηνικών αποβλήτων πραγματοποιείται στη χώρα επεξεργασίας του πυρηνικού καυσίμου (ΠΚ). Έναν χρόνο νωρίτερα, το 1999, η ουκρανική εταιρεία «Energoatom» υπέγραψε συμβόλαιο με την γαλλική εταιρεία «Areva» για την κατασκευή μιας δεύτερης μονάδας προσωρινής αποθήκευσης επεξεργασμένου πυρηνικού καυσίμου (ISF2) με χρήματα από ευρωπαϊκές χώρες (στμ: εννοείται από χώρες της ΕΕ). Η εταιρεία ξεκίνησε την κατασκευή την άνοιξη του 2000 και υποχρεούτο να ολοκληρώσει όλες τις εργασίες το 2005. Ωστόσο, η κατασκευή σταμάτησε το 2003, δεδομένου ότι κατά την άποψη της ουκρανικής πλευράς, οι τεχνικές λύσεις και οι κατασκευαστικές ατέλειες που είχαν επιτραπεί κατά την οικοδόμηση, έθεταν εν αμφιβόλω την ασφαλή λειτουργία της αποθήκης. Ο έλεγχος που διεξάχθηκε από την σουηδική εταιρεία SKBInternational, επιβεβαίωσε τους ισχυρισμούς της ουκρανικής πλευράς. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η μεταφορά του συμβολαίου της «Areva» στην αμερικανική «HoltecInternational» τον Σεπτέμβριο του 2007. Ωστόσο, οι εργασίες ανανεώθηκαν μόλις το 2014, ενώ το κόστος του έργου αυξήθηκε από τα 127,8 εκ. ευρώ στα σχεδόν 400 εκ. ευρώ, μόνο που τώρα τα λεφτά των Ευρωπαίων φορολογουμένων θα τα λάβει πλέον η αμερικανική εταιρεία.
Το 2014 το Υπουργικό Συμβούλιο της Ουκρανίας με απίστευτη ταχύτητα ενέκρινε το σχέδιο που πρότειναν οι Αμερικανοί για κατασκευή μονάδας αποθήκευσης επεξεργασμένου πυρηνικού καυσίμου στην απομονωμένη ζώνη του ΑΗΣ του Τσερνόμπιλ, στα εκατό και κάτι χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της χώρας στα σύνορα των επαρχιών Ιβάνκοβ και Βίσγκοροντ του νομού του Κιέβου. Το σχέδιο εξετάστηκε, συζητήθηκε και εγκρίθηκε από την ουκρανική κυβέρνηση «εν κλειστώ» και χωρίς την παραμικρή δημοσιότητα, λες και δεν επρόκειτο για υπουργούς που «καίγονται» για το καλό του λαού τους, αλλά για κλέφτες της νύχτας. Στις 12 Οκτωβρίου του 2016 το Υπουργικό Συμβούλιο της Ουκρανίας διέθεσε οικόπεδα συνολικού εμβαδού 45,2 εκταρίων στην προαναφερθείσα περιοχή για την κατασκευή μονάδας αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων από τους ΑΗΣ της Νότιας Ουκρανίας, του Ρόβνο και του Χμελνίτσκι. Ήδη στις 3 Νοεμβρίου του ίδιου έτους η ολομέλεια της Ρυθμιστικής Αρχής Ατομικής Ενέργειας (της Ουκρανίας, στμ) ενέκρινε τα συμπεράσματα της Δημόσιας Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Πυρηνικής και Ραδιενεργής Ασφάλειας σχετικά με την προκαταρκτική έκθεση της ανάλυσης ασφάλειας της Μονάδας Αποθήκευσης Επεξεργασμένου Πυρηνικού Καυσίμου (ΜΑΕΠΚ).
Δεν θα ήταν περιττό να θυμηθούμε, ότι τους κατοίκους των πλησιέστερων προς τη μονάδα αποθήκευσης περιοχών κάθε άλλο παρά τους χαροποιεί η προοπτική της μετατροπής της περιοχής τους σε χωματερή πυρηνικών αποβλήτων. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του μέλους του αγροτικού συμβουλίου της κωμόπολης Ιβάνκοβ Ολέγκ Ντενίσενκο, από τοπικούς ακτιβιστές ήδη «από το 2010 είχαν συγκεντρωθεί 14 χιλιάδες υπογραφές κατοίκων της περιοχής ενάντια στην κατασκευή αυτού του “νεκροταφείου”, αυτές οι υπογραφές είναι επίκαιρες μέχρι σήμερα, όμως κανείς, δυστυχώς, δεν τις λαμβάνει υπόψη του». Βεβαίως ο υπουργός Οικολογίας και Φυσικών Πόρων Οστάπ Σεμεράκ δεν συμφωνεί με τα συμπεράσματα των κατοίκων της περιοχής, αφού κατά τη γνώμη του «η ζώνη απομόνωσης έχει όλες τις δυνατότητες για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου και η κατασκευή του θα πραγματοποιηθεί με βάση τις υψηλότερες διεθνείς προδιαγραφές».
Τις διαβεβαιώσεις των ουκρανικών Αρχών, ότι η οικολογική επίδραση της εν λόγω μονάδας αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων θα είναι σημαντικά μικρότερη από τα καθορισμένα σήμερα όρια, δεν τις πιστεύει κανείς από τους κατοίκους και τους οικολόγους της περιοχής. Όλοι τους μιλούν για την επικινδυνότητα της μετατροπής της ΜΑΕΠΚ σε πυρηνικό νεκροταφείο όχι μόνο για τα ραδιενεργά απόβλητα των ουκρανικών ΑΗΣ, αλλά και άλλων χωρών. Αυτό δήλωσε, μεταξύ άλλων, ένας από τους ηγέτες της Ένωσης «Πρασίνων» της Ουκρανίας, ο Γιαροσλάβ Ζασεντένετς. Ενώ ο συναγωνιστής του οικολόγος Βλαντίμιρ Μπορέικο, δήλωσε τα ακόλουθα: «Πώς είναι δυνατόν να εκτίθεται έτσι η πόλη του Κιέβου, αφού μέσα από αυτήν θα μεταφέρονται σε βαγόνια τα πυρηνικά απόβλητα. Και αυτό, έχοντας υπόψη ότι στη χώρα μας διαρκώς κάτι πέφτει ή κάτι εκρήγνυται. Σε όλον τον κόσμο κατασκευάζουν πυρηνικά νεκροταφεία. Υπάρχει και στη Γαλλία, αλλά όχι δίπλα στο Παρίσι. Υπάρχει και στις ΗΠΑ, αλλά στην έρημο, όχι έξω από την Ουάσιγκτον. Υπάρχει και στη Ρωσία, κάπου στη Σιβηρία. Σ’ εμάς πάλι το κατασκευάζουν ακριβώς δίπλα στο Κίεβο».
Σε αυτούς τους ισχυρισμούς υπάρχει πολλή πικρή αλήθεια, λαμβάνοντας υπόψη όλη την ασχήμια της σύγχρονης πραγματικότητας της Ουκρανίας. Επιπλέον οι οικολόγοι επισημαίνουν την ύπαρξη στη ζώνη κατασκευής του ΜΑΕΠΚ μεγάλων ποσοτήτων υπογείων υδάτων. Και σε περίπτωση διαρροής πυρηνικών αποβλήτων, θα υποστεί ραδιενεργή ρύπανση ο ποταμός Δνείπερος και μαζί του και η Μαύρη Θάλασσα. Και αυτό σημαίνει, ότι είναι πολύ μεγάλη η πιθανότητα, ότι παρόμοια τύχη περιμένει και το Δέλτα του Δούναβη. Το γεγονός, ότι ένα τέτοιο σενάριο είναι καθόλα πιθανό, το πιστοποιεί και μία από τις τεχνικές λεπτομέρειες του υπό κατασκευήν έργου, σύμφωνα με την οποία τα πυρηνικά απόβλητα σχεδιάζεται να αποθηκεύονται όχι σε υπόγειες αποθήκες, όπως συνηθίζεται σε όλες τις χώρες, αλλά στην επιφάνεια. Όμως τους κατοίκους της επαρχίας Ιβάνκοβ δεν τους ανησυχεί μόνο αυτό καθεαυτό το (πυρηνικό) «νεκροταφείο», αλλά και το εργοστάσιο επεξεργασίας πυρηνικών αποβλήτων, που θα βρίσκεται δίπλα ακριβώς στη ΜΑΕΠΚ.
Και αυτό λαμβάνοντας υπόψη, σύμφωνα με τα λεγόμενα του μέλους του αγροτικού συμβουλίου του Ιβάνκοβ Ολέγκ Ντενίσενκο, ότι σε αυτήν την περιοχή ήδη εδώ και μερικά χρόνια λειτουργεί Θερμο-Ηλεκτρικός Σταθμός (ΘΗΣ), στους κλιβάνους του οποίου καίγονται καθημερινά 200 τόνοι ραδιενεργής ξυλείας από την απομονωμένη ζώνη του Τσερνόμπιλ. Η λειτουργία αυτής της μονάδας δεν περνάει χωρίς αντιδράσεις, όμως αυτές δεν λαμβάνουν από τις ουκρανικές Αρχές μεγάλη δημοσιότητα. Επιπλέον η κυβέρνηση της Ουκρανίας ούτε που θέτει ως προϋπόθεση την μετεγκατάσταση των ανθρώπων από την επικίνδυνη ζώνη, προτείνοντάς τους εναλλακτικό και ασφαλή τόπο κατοικίας, όπως συνηθίζεται σε όλες τις χώρες, όπου υπάρχουν ανάλογες μονάδες αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων. Ως αποζημίωση σχεδιάζεται να δοθούν 1 δισ. γρίβνες (περ. 31 εκ. ευρώ, στμ) για την βελτίωση της επικράτειας της επαρχίας Ιβάνκοβ. Μέσα θεραπείας των κατοίκων από τις συνέπειες της επικίνδυνης αυτής γειτνίασης δεν προβλέπονται καθόλου.
Την ιδιαίτερη ανησυχία της ουκρανικής κοινής γνώμης προκαλεί και η επιλογή του γενικού εργολάβου στο πρόσωπο της αμερικανικής εταιρείας HoltecInternational. Στην ανακοίνωση της Ένωσης «Πρασίνων» της Ουκρανίας αναφέρεται, ότι η εν λόγω εταιρεία «δεν έχει επαρκή εμπειρία και τεχνολογική υποδομή, δοκιμασμένη σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου». Εξαιτίας αυτού, οι Ουκρανοί υπερασπιστές της Φύσης ανησυχούν απολύτως δικαιολογημένα, ότι η χώρα τους μπορεί να γίνει «πειραματόζωο» για απρόβλεπτα και επικίνδυνα πυρηνικά πειράματα. Επιπλέον, η αμερικανική εταιρεία-εργολάβος ήδη έχει απολέσει την άδεια κατασκευής πυρηνικών μονάδων αποθήκευσης σε ολόκληρη σειρά από χώρες, όπου κατηγόρησαν τους Αμερικανούς για εγκληματική αμέλεια ως αποτέλεσμα της κατασκευής χαμηλής ποιότητας κοντέινερ για την αποθήκευση επεξεργασμένων πυρηνικών αποβλήτων. Η αποτυχημένη πρώτη προσπάθεια κατασκευής ΜΑΕΠΚ, που είχε πραγματοποιηθεί από την γαλλική Areva, επίσης οδηγεί σε δυσάρεστες σκέψεις.
Μιλώντας στις Βρυξέλλες στο 1ο Φόρουμ για την πολιτική στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, που είχε πραγματοποιηθεί στις 30 Ιουνίου του 2016, η εκπρόσωπος της Ένωσης «Πρασίνων» της Ουκρανίας Άννα Ρακ, εξέφρασε από του βήματος τις ανησυχίες της ουκρανικής κοινής γνώμης σε σχέση με τα σχέδια κατασκευής μονάδων αποθήκευσης επεξεργασμένου πυρηνικού καυσίμου στις πηγές του Δνείπερου κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές χωρίς ανοιχτή και αμερόληπτη εκτίμηση των ρίσκων, την συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και ανεξάρτητων διεθνών εμπειρογνωμόνων.
Εάν οι γραφειοκράτες του Κιέβου δεν είναι σε θέση να τα καταφέρουν με την στοιχειώδη ανακύκλωση των οικιακών απορριμάτων, τότε το πρόβλημα της μεταφοράς, αποθήκευσης και επεξεργασίας των αποβλήτων πυρηνικού καυσίμου, σε περίπτωση εξέλιξης των πραγμάτων κατά το χειρότερο σενάριο, από πανουκρανικό μπορεί να μετατραπεί σε πανευρωπαϊκό. Και τότε η καταστροφή στον ΑΗΣ του Τσερνόμπιλ το 1986 μπορεί να φανεί σε κάποιους στις Βρυξέλλες ως αθώα φάρσα, σε σύγκριση με αυτό που μπορεί να συμβεί, εάν οι φόβοι των Ουκρανών οικολόγων, Θεός φυλάξοι, επιβεβαιωθούν στη ζωή.
*Μετάφραση από τα Ρωσικά: Βασίλης Μακρίδης
*Ο Ντμίτρι Κερασίδης είναι Ρώσος, ελληνικής καταγωγής, θρησκειολόγος, δημοσιογράφος και συντάκτης διαφόρων ΜΜΕ της χώρας του.
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
