Οι απαρχές των ιδιωτικοποιήσεων: Από τον ναζισμό στον φιλελευθερισμό
«Οι επιχειρήσεις του καπιταλισμού σε διάφορες χώρες (ο αριθμός τους αυξάνεται) δεν μπορούν πια να ευοδωθούν χωρίς τη χρήση ωμής βίας. Μια διακήρυξη ενάντια στο φασισμό δεν μπορεί να έχει ίχνος ειλικρίνειας, όταν μένουν ανέπαφες οι κοινωνικές καταστάσεις, που τον παράγουν σαν φυσική αναγκαιότητα. Οποιος δε θέλει να εγκαταλείψει την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, όχι μονάχα δε θ’ απαλλαγεί από το φασισμό, αλλά θα τον χρειάζεται» Bertolt Brecht
Υπάρχει η, διόλου τυχαία, διαδεδομένη πεποίθηση ότι ο ναζισμός είχε πιο κοντινή σχέση με τον σοσιαλισμό και την εχθρότητα προς το κεφάλαιο, την ιδιωτική ιδιοκτησία και τον καπιταλισμό, μια πεποίθηση που προώθησαν οι ίδιοι οι ναζί στην προσπάθεια να εμφανιστούν σαν αντι-συστημικοί στα μάτια του λαού την ώρα που διαβεβαίωναν το γερμανικό κεφάλαιο ότι δουλεύουν για αυτό. Εξίσου διαδεδομένη είναι ιδέα ότι η πρακτική ιδιωτικοποιήσεων δημόσιων/κρατικών εταιρειών είναι αποκλειστικό χαρακτηριστικό αυτού που αποκαλείται νεοφιλελευθερισμός και έκανε την ανάδυση του γύρω στην δεκαετία του ’70.
Αυτή η ιδέα γύρω από τις ιδιωτικοποιήσεις δεν είναι βεβαίως αβάσιμη. Η ιστορική πορεία της καπιταλιστικής οικονομίας πέρασε μέσα από την ανάπτυξη και συγκέντρωση μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Τη δεκαετία του 1930 στο πλαίσιο της κρίσης ξεκίνησε ξεκίνησε για πρώτη φορά σε τέτοια κλίμακα μια διαδικασία κρατικοποίησης μεγάλων εταιρειών φτάνοντας σε μια σημαντική παρουσία του κρατικού τομέα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων του καπιταλισμού σε στενή συνεργασία με το κεφάλαιο και προς όφελος του. Το κύμα ιδιωτικοποιήσεων που ξεκίνησε στην Χιλή και την Βρετανία το 1970 θεωρείται σαν η πρώτη εμφάνιση πολιτικών ιδιωτικοποίησης στην σύγχρονη ιστορία και ήταν αποτέλεσμα μιας σειράς αλλαγών στις ανάγκες του κεφαλαίου σε σχέση με το κράτος.
Υπάρχει όμως μια σημαντική εξαίρεση. Η περίοδος της ναζιστικής κυβέρνησης στην Γερμανία υπό την ηγεσία του Χίτλερ ήταν μάλλον η πρώτη κυβέρνηση στον κόσμο που προχώρησε σε μια σειρά από σημαντικές ιδιωτικοποιήσεις την στιγμή μάλιστα που σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία κ.α. ακολουθούταν η αντίστροφη πορεία.
Ήταν τόσο πρωτοπόρα στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων η ναζιστική κυβέρνηση που ο αγγλικός οικονομικός όρος privatisation γεννήθηκε και ξεκίνησε για πρώτη φορά να χρησιμοποιείται στην αγγλική βιβλιογραφία από τότε, λόγω ακριβώς της εντύπωσης που προκάλεσε η πολιτική της Γερμανίας.
Τα αμέσως προηγούμενα χρόνια πριν το 1933 (άνοδος των ναζί στην κυβέρνηση) και η Γερμανία κρατικοποίησε μεγάλες εταιρείες που ήταν πριν το ’30 ιδιωτικές. Το ναζιστικό κόμμα περιέλαβε και αυτό στο προεκλογικό του πρόγραμμα κρατικοποιήσεις για προσέλκυση των ψηφοφόρων που ένιωθαν τότε μια ενστικτώδη απέχθεια για την βίαια κρίση του καπιταλισμού, για τις τράπεζες κτλ. Αλλά στις 12 Φεβρουαρίου 1933, η κρατική Γραμματεία για τα Δημόσια Οικονομικά υπό την κυβέρνηση Χίτλερ, ανακοίνωσε επίσημα ότι: «Η πολιτική των εθνικοποιήσεων που ακολουθήθηκε τα προηγούμενα χρόνια θα σταματήσει. Οι εταιρείες κρατικής ιδιοκτησίας θα μετατραπούν και πάλι σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.»
Μεταξύ των δημόσιων εταιριών που ιδιωτικοποιήσαν οι ναζί ήταν οι μεγαλύτερες τράπεζες της Γερμανίας που είχαν κρατικοποιηθεί τα χρόνια πριν τους ναζί: Deutsche Bank und Disconto-Gesellschaft, Commerzbank, Privatbank, Golddiskontbank, Dresdner Bank.
Ιδιωτικοποιήθηκαν επίσης οι Γερμανικοί Σιδηρόδρομοι (Deutsche Reichsbahn), η μεγαλύτερη τότε δημόσια εταιρεία στον κόσμο με το τεράστιο της δίκτυο, η Εταιρεία Χάλυβα (Vereinigte Stahlwerke A.G.) η οποία ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία στην Γερμανία καθώς και άλλες εταιρίες που έλεγχαν την παραγωγή μετάλλων και άνθρακα καθώς και ναυπηγικές/κατασκευαστικές εταιρίες. Η ναζιστική κυβέρνηση προχώρησε επίσης σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε outsourcing. Έδωσε στον ιδιωτικό τομέα κοινωνικές υπηρεσίες που ήταν πριν στην κατοχή των δήμων.
Παρόλο που το Γερμανικό κράτος μαζί με τις ιδιωτικοποιήσεις ενίσχυσε την ρύθμιση και την επέμβαση του στην οικονομία με έμμεσους τρόπους κυρίως για την προετοιμασία μιας οικονομίας πολέμου, η συμμετοχή του κράτους έμπρακτα στην οικονομία και τις επιχειρήσεις ήταν μάλλον μικρότερη ακόμα και από των ΗΠΑ, που ακολουθούσαν τότε την Κεϋνσιανή πολιτική.
Η παράδοση αυτή των μεγαλύτερων τομέων της οικονομίας πίσω στα χέρια του ιδιωτικού τομέα ήταν μόνο ένα κομμάτι μιας γενικότερης πορείας της ναζιστικής οικονομίας που ωφέλησε τρομερά το κεφάλαιο και τα κέρδη του σε όλη την διάρκεια της ναζιστικής κυβέρνησης: και πριν αλλά ιδιαίτερα και κατά την διάρκεια του πολέμου, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν εκατομμύρια αιχμάλωτοι για δωρεάν εργασία σε ιδιωτικές εταιρείες όπως η Varta, η ΒΜW, η Siemens και πολλές άλλες.
Αγκάρρα
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
