Πέντε σενάρια για το μέλλον της ΕΕ και μία σταθερά: η φτώχεια
Είναι ένα σημείο όπου λύσεις χωρίς επιπλέον κόστος και επιλογές χωρίς νέους χαμένους δεν υπάρχουν! Εκεί ακριβώς βρίσκεται σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση.
ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ
Μάρτυρας η «Λευκή Βίβλος για το μέλλον της Ευρώπης» που κατατέθηκε από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, την 1η Μαρτίου 2017 στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εδώ το πλήρες κείμενο. Η Λευκή Βίβλος, όπου περιγράφονται σε πολύ αδρές γραμμές τα πέντε διαφορετικά σενάρια που έχει να ακολουθήσει η ΕΕ μέχρι το 2025, είναι η συμβολή της Επιτροπής στη συζήτηση για τη θέση της Ένωσης που ξεκίνησε με αφορμή τον εορτασμό στην ιταλική πρωτεύουσα των 60 χρόν ων από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης. Εντός του έτους δε, θα ακολουθήσει η δημοσίευση πέντε ακόμη εργασιών που θα περιγράφουν τις δυνατές επιλογές της ΕΕ: για την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης, την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης στη βάση της έκθεσης των 5 προέδρων που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2015, την παγκοσμιοποίηση, την ευρωπαϊκή άμυνα και τα χρηματοπιστωτικά.
Παρατηρείται εν ολίγοις ένας εξαιρετικά ασυνήθιστος οργασμός προβληματισμού στα υψηλότερα δυνατά κλιμάκια της ΕΕ ο οποίος μάλιστα συμπληρώνεται κι από πολιτικές πρωτοβουλίες που υπογραμμίζουν αυτό που αναφέρεται στο επίμετρο της Λευκής Βίβλου: «Η αλλαγή των πάντων μπορεί να είναι αναπόφευκτη»! Μια αρκετά ρηξικέλευθη διατύπωση που βρίσκεται στον αντίποδα κοινοτοπιών που ακούμε κατ’ επανάληψη από έλληνες πολιτικούς, όπως για παράδειγμα «θέλουμε περισσότερη Ευρώπη» (διατύπωση που χαρακτηρίζεται παραπλανητική και απλοϊκή στη Λευκή Βίβλο!) κι έρχονται να καλύψουν μια ενδημική διανοητική πενία και απροθυμία δημόσιου διαλόγου που δεσπόζει στην Ελλάδα η οποία με τη σειρά της καλύπτει την εξ ίσου ενδημική πολιτική υποτέλειας και τη στάση ουραγού που ανέκαθεν ακολουθούσε το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας. Στο πλαίσιο της όποιοι πολιτικοί τολμούν να πουν το προφανές, δηλαδή να συζητήσουμε, διασύρονται και μετατρέπονται σε αποσυνάγωγους και σκοτεινούς συνωμότες. Οι πρόσφατες επιθέσεις στον κοινοβουλευτική εκπρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ Ν. Ξυδάκη προς επίρρωση, ή …καλύτερα προς συμμόρφωση και παραδειγματισμό.
Όχι μόνο λόγια
Το χειρότερο ωστόσο, για όσους επιλέγουν να αναμένουν πρώτα να οριστικοποιηθούν οι πολιτικές κατευθύνσεις και μετά να αναλάβουν το ρόλο του διαπρύσιου υποστηρικτή των τετελεσμένων, είναι ότι οι συζητήσεις προχωρούν παράλληλα με τις πολιτικές πρωτοβουλίες. Δεν είμαστε δηλαδή αντιμέτωποι μόνο με έναν δημόσιο διάλογο από μηδενικής βάσης, καθώς στην πράξη αμφισβητεί ακόμη και τη Συνθήκη της Λισαβόνας, αλλά και με τη διαμόρφωση τετελεσμένων όπως φάνηκε από τη δήλωση της Άνγκελα Μάρκελ από τη Μάλτα για Ευρώπη πολλών ταχυτήτων αλλά και από την σύνοδο των ηγετών της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας στο Παρίσι, στις 6 Μαρτίου. Μια σύνοδος που επισφράγισε το τέλος της «ΕΕ που ξέραμε».
Αξίζει ωστόσο να δούμε τα πέντε σενάρια που προβλέπει η Λευκή Βίβλος, η δημοσιοποίηση της οποίας προκάλεσε την οξύτατη αντίδραση του επικεφαλής της Σοσιαλιστικής Ομάδας του Ευρωκοινοβουλίου, Τζιάνι Πιντέλα, ο οποίος τη χαρακτήρισε «καθαρό πολιτικό λάθος» που αντανακλά «την μυωπία των θεσμών» και δη, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Καθόλου απαρατήρητη δεν πέρασε επομένως στην Ευρώπη η Λευκή Βίβλος, αντίθετα με ό,τι συνέβη την Ελλάδα όπου στην καλύτερη περίπτωση να εκτυπώθηκε για να προστεθεί στη στοίβα των χαρτιών με τα «προς ανάγνωση», μέχρι να θαφτεί από άλλες εκτυπώσεις και να πεταχτούν όλα μαζί στο πρώτο ξεσκαρτάρισμα.
Η ΕΕ σηκώνει το γάντι…
Η Λευκή Βίβλος διαπερνάται από την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα και τις αναδυόμενες τάσεις της όπως διαμορφώνονται από τρεις δυναμικές. Αρχικά, από την ανησυχητική συρρίκνωση του ρόλου της ΕΕ στο διεθνές επίπεδο. Κι αν για τη μείωση του μεριδίου της Ευρώπης στον παγκόσμιο πληθυσμό (από 25% το 1900, σε 11% το 1960, 6% το 2015 και 4% το 2060) ελάχιστα πράγματα μπορούν να γίνουν, δεν ισχύει το ίδιο για την μείωση του μεριδίου της στο παγκόσμιο ΑΕΠ (από 26% το 2004 σε 22% το 2015, όταν της Κίνας αυξήθηκε από 5% σε 15%) και για τη συρρίκνωση του ρόλου του ευρώ (από 33% το 2015 σε 30% το 2017). Ο δεύτερος λόγος που επιβάλλει την επανεξέταση των σχέσεων των κρατών μελών εντός της ΕΕ προέρχεται από τις ραγδαίες μεταβολές που συντελούνται στο διεθνές περιβάλλον.
Μεταξύ πολλών, και καθόλου τυχαία κατά την άποψή του γράφοντα, οι συντάκτες της έκθεσης επέλεξαν να προβάλουν το διπλασιασμό των στρατιωτικών δαπανών μέχρι το 2045 των περισσότερων χωρών. Στον συνοδευτικό πίνακα η Γερμανία εμφανίζεται με τη μικρότερη αύξηση πολεμικών δαπανών κι η Λευκή Βίβλος συμπληρώνει ότι «να είσαι “ήπια δύναμη” δεν είναι πλέον αρκετά ισχυρό»… Πρόκειται για ένδειξη της προτεραιότητας που αποκτούν οι πολεμικές δαπάνες. Η τρίτη πηγή ανησυχίας για τους συγγραφείς της Λευκής Βίβλου προέρχεται από την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των ευρωπαίων πολιτών. «Περίπου το ένα τρίτο των πολιτών εμπιστεύονται την ΕΕ σήμερα, όταν πριν δέκα χρόνια την εμπιστεύονταν περίπου οι μισοί», αναφέρει χαρακτηριστικά. Αποτέλεσμα αυτής της «αναντιστοιχίας μεταξύ προσδοκιών και ικανότητας της ΕΕ να ανταποκριθεί σε αυτές», όπως περιγράφεται η αποστροφή στην ΕΕ, ήταν το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος για έξοδο της Αγγλίας από την ΕΕ το 2015.
Τούτων δοθέντων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκρίνει πέντε διαφορετικά σχέδια για το άμεσο μέλλον της ΕΕ.
Με βάση το πρώτο σενάριο, «συνεχίζουμε ακάθεκτοι, κάνουμε ό,τι κάναμε». Στο πνεύμα των όσων έχουν ήδη συμφωνηθεί «η ΕΕ των συνεχίζει την εστίαση στις θέσεις εργασίας, την μεγέθυνση και τις επενδύσεις ενδυναμώνοντας την ενιαία αγορά κι επιταχύνοντας τις επενδύσεις στις ψηφιακές, μεταφορικές κι ενεργειακές υποδομές». Πρόκειται για σενάριο που λαβαίνει υπ’ όψη του τις πρόσφατες αλλαγές, μιας και στο ζήτημα των εμπορικών συμφωνιών δεν υπάρχουν πουθενά οι ΗΠΑ.
Το δεύτερο σενάριο έχει στο επίκεντρο του την ενιαία αγορά. Λαβαίνοντας προφανώς υπ’ όψη τις αντιδράσεις πολλών κρατών στην ενιαία μεταναστευτική πολιτική, λόγος ύπαρξης της ΕΕ των 27 γίνεται η ενιαία αγορά. Παράλληλα, οι έλεγχοι στα σύνορα αυξάνονται κι η ΕΕ παύει να εκπροσωπείται ενιαία στα διεθνή φόρα.
Το τρίτο σενάριο, υπεραμύνεται του δικαιώματος «αυτών που θέλουν να κάνουν πολλά να κάνουν πολλά». Είναι η επιλογή των ισχυρών κρατών για μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, η οποία θα δομείται γύρω από θεματικές συμμαχίες προθύμων. Όπως συνέβη με τη Συνθήκη του Σένγκεν και το ευρώ, κοινή πολιτική μπορεί να εφαρμοσθεί «στην άμυνα, την εσωτερική ασφάλεια, τη φορολογία και τα κοινωνικά ζητήματα».
Το τέταρτο σενάριο, που μαζί με το επόμενο αποδοκιμάστηκε από τους ευρωσκεπτικιστές, προκρίνει την υλοποίηση λιγότερων στόχων, με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα όμως. Οι στόχοι αυτοί θα μπορούσαν να ήταν, όπως αναφέρει η Λευκή Βίβλος, η καινοτομία, το εμπόριο, η ασφάλεια, η μετανάστευση, η διαχείριση των συνόρων και η άμυνα». Σε δεύτερη μοίρα παράλληλα θα περνούσε η περιφερειακή ανάπτυξη, η δημόσια υγεία, και πλευρές της πολιτικής απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής.
Το πέμπτο και τελευταίο σενάριο, που συνάντησε την ηχηρή επιδοκιμασία των φεντεραλιστών, προκρίνει την υλοποίηση πολύ περισσότερων στόχων σε όλους τους τομείς. «Τα κράτη μέλη αποφασίζουν να μοιραστούν μεταξύ τους περισσότερες εξουσίες, πόρους και διαδικασίες λήψης αποφάσεων… Οι διαδικασίες συμφωνούνται ταχύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και υλοποιούνται ταχύτατα… Η άμυνα και η ασφάλεια ιεραρχούνται».
Ενδιαφέρον ωστόσο έχει η απουσία οποιασδήποτε κριτικής απέναντι στις πολιτικές λιτότητας που ακολουθήθηκαν μέχρι σήμερα κι ευθύνονται για παράδειγμα για τη συνέχιση της κρίσης στην Ελλάδα. Προφανώς αυτό το θέμα είναι από τα αδιαπραγμάτευτα κι η λιτότητα με τη φτωχοποίηση παραμένουν ακρογωνιαίοι λίθο σε οποιοδήποτε σενάριο επικρατήσει…
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Επίκαιρα στις 17 Απριλίου 2017
Ετικέτες
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
