Χουάν Βιγιόρο: «Μην ανησυχείς: οι Μεξικανοί σκοτώνουν μόνο τους φίλους τους»
Όταν κάνεις ρεπορτάζ για το εμπόριο ναρκωτικών, τις συγκρούσεις αντίπαλων καρτέλ και τις γεωπολιτικές επιπτώσεις τους, συνήθως συναντάς εγκληματολόγους και -αν τα καταφέρεις– όσους συμμετέχουν σε αυτή την αλυσίδα του θανάτου. Στο Μεξικό αρκεί να μιλήσεις με τον κορυφαίο εν ζωή συγγραφέα διηγημάτων της χώρας: Τον Χουάν Βιγιόρο.
Βέβαια, στο (πανέξυπνο) βιβλίο του «Οι ένοχοι», που κυκλοφόρησε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Κουκκίδα, ο Βιγιόρο μιλά ελάχιστα για το εμπόριο ναρκωτικών. Ένας απογοητευμένος τραγουδιστής μαριάτσι, που γίνεται γνωστός για μια «εντυπωσιακή στύση» από ψεύτικο μόριο, ένας καθαριστής τζαμιών που ήθελε να πέσει χαμηλά σπουδάζοντας δημοσιογραφία (αλλά δεν τα κατάφερε) και ένα ιγκουάνα καταλαμβάνουν πολύ περισσότερο χώρο.
Όπως συμβαίνει, όμως, και με την καθημερινότητα της ζωής στο Μεξικό το εμπόριο ναρκωτικών, ακόμη και όταν δεν βρίσκεται στο προσκήνιο, δεν αφήνει τίποτα ανεπηρέαστο. Και σίγουρα όχι τη σύγχρονη μεξικάνικη λογοτεχνία. Όχι μόνο λόγω των τρομακτικών πολιτικών συνεπειών και των δεκάδων χιλιάδων νεκρών αλλά κυρίως λόγο της… οικειότητάς του. «Οι Βαρόνοι των ναρκωτικών» μου εξηγεί ο Βιγιόρο, «δεν είναι εξωγήινοι ούτε βάρβαροι που εισέβαλαν στη χώρα σου. Είναι άνθρωποι σαν κι εσένα. Μπορεί να είναι γείτονές σου, συγγενείς ή συνεργάτες σου».
Πολλές φορές την οικειότητα ακολουθεί η ηρωοποίηση. Ταξιδεύοντας πριν από μερικά χρόνια στο Μεξικό είχα την ευκαιρία να ακούσω τα περίφημα narcocorrido, μια υποκατηγορία των norteño-corrido (μπαλάντες του Βορρά), η οποία εξυμνεί τα κατορθώματα των εμπόρων ναρκωτικών. Συγκροτήματα όπως οι BuKanas de Culiacán τραγουδούν για το πώς να κόβεις τα κεφάλια στα μέλη των αντιπάλων συμμοριών και να τους ανατινάζεις με μπαζούκας.
Για τον Βιγιόρο η απόδοση ηρωικών χαρακτηριστικών στους εμπόρους ναρκωτικών είναι το φυσικό επακόλουθο της αντικατάστασης του κράτους πρόνοιας από την κοινωνική πολιτική των ναρκοβαρόνων. «Αρκετοί άνθρωποι, που αισθάνονται ότι το κράτους τους εγκατέλειψε, αντί να περιμένουν την κυβέρνηση να τους βοηθήσει, ζητούν λύσεις από τους εμπόρους. Και αυτοί συχνά ανταποκρίνονται».
Ο διασημότερος βαρόνος ναρκωτικών στην ιστορία του Μεξικού, ο Χοακίν Γκουζμάν, γνωστός ως «Ελ Τσάπο», είχε ισχυρούς δεσμούς με την τοπική κοινωνία στην οποία παρείχε ένα είδος κοινωνικής πρόνοιας. «Είναι μια τραγική κατάσταση» σημειώνει ο Βιγιόρο «γιατί σήμανε το τέλος των θεσμών στο Μεξικό». Ακόμη και αυτά τα δίκτυα κοινωνικής αρωγής όμως, συμπληρώνει ο συνομιλητής μου, διαλύθηκαν όταν ο πρώην πρόεδρος της χώρας, Φελίπε Καλντερόν, ξεκίνησε το 2006 τον λεγόμενο «πόλεμο κατά των ναρκωτικών».
Για τον Βιγιόρο η ιστορία της χώρας του – και μαζί το συγγραφικό του έργο – άλλαξε καθοριστικά όταν ο Καλντερόν κατέβασε στους δρόμους το στρατό, που άρχισε να συγκρούεται με τα καρτέλ. Για αρκετούς, ήταν πρωτίστως μια πράξη αντιπερισπασμού καθώς η αντιπολίτευση και σχεδόν η μισή χώρα τον κατηγορούσε για νοθεία στις εκλογές. «Το αποτέλεσμα της κινητοποίησης τους στρατού ήταν ότι τα καρτέλ έπρεπε να βρουν νέους τρόπους για να φτάνουν στα σύνορα με τις ΗΠΑ. Έτσι ξεκίνησαν μεταξύ τους συγκρούσεις που οδήγησαν σε τρομακτική αύξηση της βίας. Έξι χρόνια αργότερα, όταν ο Καλντερόν εγκατέλειψε την εξουσία υπήρχαν τουλάχιστον 100.000 νεκροί και 30.000 αγνοούμενοι» εξηγεί ο Βιγιόρο.
Τις ώρες που μου έδινε τη συνέντευξη σημειώθηκε μια ακόμη αιματηρή σύγκρουση εμπόρων στην επαρχία Τσιουάουα με 26 νεκρούς. Αθροίζοντας τα θύματα σχετικών ειδήσεων, μόνο από το πρώτο πεντάμηνο του 2017 θα φτάσεις τους 11.155 νεκρούς – ο μεγαλύτερος αριθμός θυμάτων των τελευταίων δυο δεκαετιών. Αν και οι παράγοντες που συμβάλλουν στην κλιμάκωση της βίας είναι πολλοί, οι περισσότεροι αναλυτές εστιάζουν την προσοχή τους στη χρήση ηρωίνης στις ΗΠΑ, η οποία πενταπλασιάστηκε την τελευταία δεκαετία.
Η ζήτηση στις ΗΠΑ, όμως, αλλάζει τις ισορροπίες της παραγωγής στο Μεξικού. «Οι ΗΠΑ» σημειώνει ο Βιγιόρο «εκτός από τον μεγαλύτερο πωλητή όπλων αποτελούν τον μεγαλύτερο καταναλωτή ναρκωτικών στον κόσμο. Υπάρχει όμως ένα είδος “αφηγηματικού εμπάργκο” στο εσωτερικό της χώρας το οποίο απαγορεύει να κυκλοφορούν ειδήσεις για το εμπόριο ναρκωτικών». Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ορίζει ότι υπεύθυνοι για το εμπόριο είναι μόνο άνθρωποι που ζουν έξω από τις Ηνωμένες πολιτείες. Έτσι καταλήγουμε να γνωρίζουμε τα πάντα για την μαφία της Λατινικής Αμερικής και δεν ξέρουμε τίποτα για τους βαρόνους των ναρκωτικών στην Αμερική.
Είναι μια μακρά αμερικανική παράδοση σύμφωνα με την οποία οι εχθροί βρίσκονται πάντα εκτός των συνόρων. Είχαν τους ναζί στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τους κομμουνιστές στον Ψυχρό πόλεμο και ύστερα τους ισλαμιστές τρομοκράτες και τους βαρόνους των ναρκωτικών. Και τώρα με τον Ντοναλντ Τραμπ ο εχθρός είναι οι Μεξικανοί.
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
