Ελεύθερα Σχολεία. Και όμως υπήρξαν…
Το αμφιλεγόμενο πείραμα της Βρετανίας του ’70 και η συνέχειά του σήμερα
Το σημερινό σχολείο είναι απόλυτα ελεγχόμενο. Λειτουργεί υπό τις εντολές μιας αυταρχικής κυβέρνησης, τις άκαμπτες θρησκευτικές παραδόσεις-αρχές και φυσικά με βάση το τι επιτάσσει η ελεύθερη αγορά. Εξετάσεις, εξετάσεις, εξετάσεις και όποιος αντέξει. Οικονομικά, σωματικά, ψυχολογικά. Ταξικό είναι το ζήτημα και μέχρι τώρα η εκπαίδευση απευθύνεται κυρίως στους έχοντες. Κάποτε υπήρξε και κάτι άλλο. Κάτι διαφορετικό. «Ελεύθερο Σχολείο». Οξύμωρο, ωστόσο στην Αγγλία το γνώρισαν και το γνωρίζουν και σήμερα. Με διαφορετικούς όρους φυσικά. Αμφιλεγόμενο πείραμα, ακόμα και για όσους συμμετείχαν και τα στήριζαν, ωστόσο, παρά τις αντιρρήσεις, κανείς δεν αρνείται ότι έθεσαν επί τάπητος την ανάγκη για ένα σχολείο που θα χωράει πραγματικά τις επιθυμίες της εκπαιδευτικής κοινότητας, ιδιαιτέρως των μαθητών.
Στις 21 Οκτωβρίου 2014 δημοσιεύτηκε στο BBC News Magazine θέμα για τα αναρχικά, πειραματικά σχολεία των 70’s. Συντάκτης, ο Tom de Castella. Δημοσιεύουμε το μεγαλύτερο μέρος του με τους μεσότιτλους να είναι δικοί μας. (Επιμέλεια-μετάφραση Αλέξανδρος Στεργιόπουλος)
Σχολείο της εργατικής τάξης
Περιμένεις… αιώνια να ανάψει πράσινο για να διασχίσεις τη Scotland Road στο βόρειο Liverpool.
Πάμε πίσω, όμως, στο 1971. H βασίλισσα εγκαινιάζει τη σήραγγα Kingsway η οποία ενώνει το Liverpool με το Wallasey στην άλλη πλευρά του ποταμού Mersey. Το έργο επανασχεδίαζε τη γεωγραφία του Liverpool μετατρέποντας τη Scotland Road σε αστικό αυτοκινητόδρομο με δύο πλευρές κυκλοφορίας. Τα ετοιμόρροπα οικήματα της περιοχής κατεδαφίστηκαν και οι διαμένοντες μετακόμισαν. Η ανάπτυξη διατάραξε τη Scottie Road. Μια φτωχή αλλά κάποτε ζωντανή περιοχή, μεταξύ της πόλης και της αποβάθρας.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι τοπικοί δάσκαλοι John Ord και Bill Murphy ξεκίνησαν ένα πείραμα. Το νέο τους σχολείο δεν θα είχε διευθυντή, ιεραρχία, ούτε θα αναγνώριζε κάποια κεντρική εξουσία, αλλά θα ελεγχόταν από γονείς, παιδιά και δασκάλους. Αυτά ανέφερε η εβδομαδιαία έκδοση των «Times» για εκπαιδευτικά θέματα τον Δεκέμβριο του 1970.
Καταχωρήθηκε στα μητρώα του υπουργείου Παιδείας στον τομέα Εκπαίδευση διαφορετικά, στην οποία ανήκαν οι home schoolers. [σ.σ Δηλαδή, εκπαίδευση στο σπίτι]. Βέβαια, θα δέχονταν τις τακτικές επιθεωρήσεις.
Κτήριο βρέθηκε και το γραφείο στήθηκε πάνω από κατάστημα. Το σχολείο γρήγορα αύξησε τους μαθητές του από 20 σε 30 παιδιά. Οι δάσκαλοι, ή «βοηθοί» όπως τους ήξεραν, εργάζονταν αμισθί.
Υπήρχαν συνδικαλιστές, γονείς, ακτιβιστές. Αποτέλεσε προορισμό για ιδεαλιστές φοιτητές. Το σχολείο μετακόμιζε συχνά για να βρίσκει μεγάλους χώρους, καθώς το δυναμικό του συνεχώς αυξανόταν.
Φιλμ του «BBC» δείχνει τον Ord, με μακριά μαλλιά, να μιλά έντονα. Το σχολείο αυτό είναι της εργατικής τάξης. Όχι της μεσαίας και δεν προσπαθεί να μεταδώσει τέτοιες αξίες στα παιδιά.
Ο Murphy, με πυκνές φαβορίτες, ασπάζεται τον «χίπικο παλμό». Τονίζει πως τα παιδιά στερήθηκαν τη δυνατότητα να εξερευνούν, να χτίζουν, να αποκτούν πείρα, να βλέπουν. Το ελεύθερο σχολείο θα τα φέρει ξανά σε επαφή με τη φύση.
Δυναμική ή καταστροφική καινοτομία;
Σήμερα, συνδέουμε τα «Ελεύθερα Σχολεία» με τον πρώην υφυπουργό Παιδείας Michael Gove. Οι γονείς μπορούν να προχωρήσουν στη σύσταση νέων σχολείων εάν αποδείξουν ότι η πολιτεία δεν τους παρέχει την σωστή επιλογή στην περιοχή τους.
Το «Ελεύθερο Σχολείο» υπήρξε αντικείμενο διαμάχης. Δυναμική καινοτομία ή καταστροφική; Τα σχολεία είναι ελεύθερα από έλεγχο επιτροπών, χρηματοδοτούνται από τη Βρετανική Κυβερνητική Διοίκηση και είναι εκτός εθνικού προγράμματος σπουδών.
Μολαταύτα, δεν είναι τα πρώτα «Ελεύθερα Σχολεία» της Βρετανίας.
Το «Ελεύθερο Σχολείο» στο Νότιν Χιλλ λειτούργησε το 1966. Σύντομα άρχισαν να αναπτύσσονται σε όλη τη χώρα. Μπρίστολ, Μπέρμινχαμ, Γλασκώβη, Μάντσεστερ, Ληντς, Μπράιτον. To Λίβερπουλ είχε δύο, το Λονδίνο τουλάχιστον τέσσερα.
Για τους νεότερους δεν υπήρχε τίποτα το αναρχικό. Δεν θα υπήρχε χρονοδιάγραμμα, υποχρεωτικά μαθήματα, στολές, ιεραρχία. Οι δάσκαλοι θα προσφωνούνταν με το μικρό τους όνομα. Τα παιδιά θα έθεταν τους κανόνες και θα αποφάσιζαν τι ήθελαν να μάθουν. Δεν θα υπήρχαν δίδακτρα, συγκεκριμένες ώρες διδασκαλίας, διακοπές. Ήταν σχολεία χωρίς στεγανά. Ανοιχτά όποτε η κοινότητα ήθελε.
Scotland Road
Αρκετά απ’ αυτά αναδιπλώθηκαν. Μερικές κοινότητες δεν ήταν δεκτικές στην ιδέα της εκπαιδευτικής αναρχίας. Μερικά όμως ανέπτυξαν γερές ρίζες.
Ενάντια στην παπαγαλία
Πάμε πάλι στο 1971. Η 12χρονη Maureen Breen κάθεται στα σκαλιά του σχολείου. Πυκνά, μαύρα μαλλιά πέφτουν στα μάτια της. Είναι ενθουσιασμένη. Η πρώτη της μέρα στο νέο «Ελεύθερο Σχολείο» στη Scotland Road. Ήταν από τις πρώτες που εγγράφτηκαν. Οι γονείς της –ταχυδρόμος, καθαρίστρια- σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να περιγραφούν ως χίπις. Παρ’ όλα αυτά είχαν πειστεί από το «Ελεύθερο Σχολείο».
Οι εγκέφαλοι πίσω από το «Ελεύθερο σχολείο» –Ord και Murphy– δίδαξαν τη Maureen στο St Catherine’s. Ίδρυμα της καθολικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στράφηκαν όμως ενάντια στην παπαγαλία και τη σωματική τιμωρία των περισσότερων σχολείων της εποχής.
Εν τω μεταξύ, στο Islington, συνοικία στο κέντρο του Λονδίνου, άλλο ένα «Ελεύθερο Σχολείο» ιδρυόταν. Αυτό της White Lion Street. Η περιοχή έμοιαζε με παραγκούπολη, ανακαλεί ένας από τους πρώτους συμμετέχοντες, ο Martin Christie.
Στεγασμένο σε πενταόροφο κτίριο, η πρόσοψή του ήταν πολύχρωμη και ο προθάλαμος «φυλαγόταν» από ένα μεγάλο, σε ανθρώπινο μέγεθος, λούτρινο λιοντάρι. Μπαίνοντας, η μυρωδιά από «χίπικο φαγητό» -όσπρια και στιφάδο- είναι το πρώτο πράγμα που σε καλωσορίζει, αναφέρει ο Christie. Μετά ο θόρυβος. Βρισιές. Οι μαθητές ήθελαν να αποκαλούνται «παιδιά».
Οι δάσκαλοι, γνωστοί ως «εργάτες», γέλαγαν με τον Martin επειδή ντρεπόταν να πει τη λέξη «Fuck». Μάθημα αγγλικών διακόπηκε ξαφνικά, όταν η πόρτα έφυγε από τ
ους μεντεσέδες μετά από κλωτσιές. Ο δάσκαλος-εργάτης σηκωνόταν και τακτοποιούσε τη φασαρία που γινόταν έξω από την αίθουσα. Κάποιοι ήθελαν να μάθουν. Άλλοι ξόδευαν ώρες κάνοντας άλματα σε παλιά στρώματα, καπνίζοντας ή απλά περιφέρονταν.
Ο Dean Vella, ο οποίος είχε αποβληθεί από τα προηγούμενα εφτά σχολεία, ένιωσε έκπληκτος που δεν τον ράβδιζαν. Αναφέρει χαρακτηριστικά. Πριν απ’ αυτό, στο σχολείο τέσσερις στις πέντε μέρες δεχόμουν ραπίσματα. Μπορούσες να διαλέξεις χέρι, κώλο, καλάμι. Διάλεγα το καλάμι, αν και πόναγε περισσότερο.
Στο White Lion όμως κανείς δεν τον χτυπούσε. Μία από τις δασκάλες, η Anthea, τον τοποθέτησε υπεύθυνο για τα κλειδιά του χρηματοκιβωτίου και των αιθουσών. Ο ίδιος σημειώνει πως μπορούσες να μάθεις αν ήθελες. Κανείς δεν σε πίεζε. Με άνδρωσε. Ήμουν μπλεγμένος σε άσχημα πράγματα μέχρι τότε.
Θυμάται έναν εκ των «εργατών», τον Nigel, ο οποίος τον άφηνε να οδηγεί το αυτοκίνητό του. Ο Dean ήταν 14 ετών και ο δάσκαλος κοίταζε με συγκαλυμμένο τρόμο. Μαθαίνεις κάνοντας κάτι στην πράξη θυμάται ο Vella. Ακόμη κι αν αυτό ήταν παράνομο
Ιστορία σήμαινε επίσκεψη στα κάστρα της Ουαλίας
Το σχολείο στη Scotland Road ήταν ακόμη πιο ριζοσπαστικό. Κανείς δεν θυμάται να κάνει μάθημα. Η μάθηση γινόταν με άλλους τρόπους. Παράδειγμα. Υπήρχε βοηθός ονόματι Michael Griffies ο οποίος μάθαινε στα παιδιά πώς να αλλάζουν μπαταρία αυτοκινήτου και να οδηγούν.
Τα παιδιά πήγαιναν εκδρομές σε ένα εξοχικό στην Ουαλία. Έπρεπε να πάρουν νερό από αντλία στην κορυφή του λόφου. Άρμεγαν αγελάδες, ίππευαν άλογα, έχτιζαν δεντρόσπιτα και έφτιαχναν κέικ. Ιστορία σήμαινε επίσκεψη στα κάστρα της Ουαλίας. Όταν οι εργάτες της JCB έκαναν απεργία στο Kirkby, οι μαθητές συμμετείχαν στις καθιστικές διαμαρτυρίες.
Η ιδεολογία της ελευθερίας μερικές φορές καταρριπτόταν από τα παιδιά! Όπως στην περίπτωση που τα κορίτσια απαίτησαν στολές. Η «μπουρζουάδικη» επιθυμία τους ικανοποιήθηκε, ακόμη κι όταν ζήτησαν μίνι φούστες από συγκεκριμένη μπουτίκ του Λονδίνου. Το αίτημα για αντίστοιχα παλτά απορρίφθηκε ευγενικά.
Τα παιδιά αποκτούσαν πρακτικές δεξιότητες
Τι απέγιναν, λοιπόν, τα παιδιά που έλαβαν μέρος σε αυτό το πείραμα; Η Mauren Breen έχει αλλάξει όνομα. Είναι η Maria Catterall. Είναι παντρεμένη και έχει τρία παιδιά. Ζει σε ένα τακτοποιημένο, με βεράντα, σπίτι στο Wavertree. Περιοχή του Λονδίνου γνωστή για τον μαθητικό της πληθυσμό. Εργάζεται ως γραμματέας σε ψυχιατρική μονάδα της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (NHS). Ο σύζυγός της οδηγεί βυτιοφόρα. Τα παιδιά της εργάζονται σε καλές δουλειές. Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει ότι έλαβε μέρος σε ένα από τα πιο ριζοσπαστικά εκπαιδευτικά πειράματα στη σύγχρονη Βρετανία.
Για εκείνη την περίοδο δηλώνει: Πηγαίναμε και μας λέγανε τι θέλετε να κάνετε σήμερα; Μας έδιναν επιλογή και ποτέ δεν διαλέγαμε μάθημα. Συνήθως επισκεπτόμασταν τον ζωολογικό κήπο, το παγοδρόμιο ή κάναμε βόλτα στην εξοχή.
Η ανάμνηση που δεν ξεχνά είναι παιδιά να παίζουν στο βαν που τα μετέφερε χωρίς να φοράνε προστατευτική ζώνη και αυτό να πηγαίνει στην αντίθετη κατεύθυνση. Επίσης, υπήρχαν συναντήσεις με ηθοποιούς. Θυμάται να είναι στο κόκκινο χαλί σε ταινίες του Τζέιμς Μποντ. Οι γονείς της δεν ανησυχούσαν. Οι δάσκαλοι είχαν, εμμέσως, την εμπιστοσύνη τους.
Μετά το «Ελεύθερο Σχολείο», στα 16, δούλεψε στον τομέα της εστίασης. Όταν όμως βαρέθηκε, βρέθηκε προ εκπλήξεως. Δεν είχε προσόντα. Αποτελέσματα εξετάσεων. Κανένα χαρτί για να τη βοηθήσει. Έπρεπε να πάει στο κολέγιο για να πάρει πιστοποιητικό στα μαθηματικά και στα αγγλικά.
Η έλλειψη εξετάσεων είναι κάτι που μετανιώνει. Θυμάται τον Ord να προσπαθεί να την πείσει να κάνει ορισμένα μαθήματα για να την προετοιμάσει για εξετάσεις, αλλά εκείνη αρνήθηκε. Δεν έβλεπε να υπάρχει νόημα.
Ο Brian Keating συνήθιζε να διαλύει μηχανές αυτοκινήτων μαζί με τον Michael Griffies στο Scotland Road. Του άρεσε επίσης να πηγαίνει σε πανεπιστήμια και να κάνει γνωστό το σχολείο του. Εκεί συναντούσε μαθητές προερχόμενους από τη μεσαία τάξη. Θυμάται πως μπορούσαμε να μιλήσουμε στον καθένα χωρίς να νιώσουμε μειονεκτικά.
Όταν έφυγε από το σχολείο δούλεψε σερβιτόρος σε οχηματαγωγά πλοία. Αργότερα έγινε χειριστής ανυψωτικού μηχανήματος και κατέληξε σιδεράς. Τα παιδιά αποκτούσαν πρακτικές δεξιότητες. Δεν ξεχνά πώς ένα παιδί βοηθήθηκε για να βγάλει άδεια χρήσης φορτηγού και να γίνει οδηγός.
«Κάναμε μια προσπάθεια. Και την κάναμε με μηδενικούς πόρους»
Οι απόφοιτοι των «Ελεύθερων Σχολείων» δύσκολα θα εργαστούν ως δικηγόροι ή χειρουργοί. Γιατί; Δεν υπήρχαν εξετάσεις. Είναι κάτι για το οποίο μετανιώνει ο John Ord. Τονίζει ότι σκοπός στην αρχή ήταν η παροχή προσόντων στα παιδιά. Εντούτοις, δεν κατάφερε να τα πείσει πως άξιζε κάτι τέτοιο. Τα «Ελεύθερα σχολεία» ποτέ δεν εξωθούσαν τα παιδιά να κάνουν πράγματα που δεν ήθελαν.
Πολλοί απόφοιτοι παραδέχονται ότι έμαθαν πράγματα που δεν θα μπορούσαν να τα μάθουν αλλού. Ειδικά το πώς να συνυπάρχουν με ανθρώπους. Όσο διαφορετικοί κι αν είναι. Η Jenny Aster, απόφοιτη του White Lion, εργάζεται σήμερα ως μαθητικός σύμβουλος στο Πανεπιστήμιο στο Λονδίνο. Ο Dean Vella, ζωγράφος και διακοσμητής, παντρεμένος με τρία παιδιά, πιστεύει ότι μπορεί να ήταν φυλακή αν δεν υπήρχε το «Ελεύθερο Σχολείο».
Ο Ord, εργασιακός σύμβουλος σήμερα στο Oxfordshire, δηλώνει ότι δεν υπήρχε τίποτα που να μην το δοκιμάσουμε. Δεν έπιαναν όλα. Όπως η ιδέα να κρατάμε κοτόπουλα στο γκαράζ. Κάποιες όμως κράτησαν. Παράδειγμα, το σύστημα μεταφοράς. Ξεκίνησε με την απόκτηση βαν για τα σχολικά ταξίδια και ισχύει ακόμη και σήμερα. Προσφέρει φτηνές μεταφορικές υπηρεσίες σε ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα, τους ηλικιωμένους και τους ανάπηρους.
Η έλλειψη μαθημάτων έγινε αντικείμενο επιθέσεων από όσους στέκονταν απέναντι στο «Ελεύθερο Σχολείο». Ο Ord απαντά ότι κατάφεραν να κάνουν τα παιδιά να εμφανίζονται κάθε μέρα στο σχολείο. Παιδιά που θα έκαναν κοπάνα σε άλλη περίπτωση. Κάναμε μια προσπάθεια. Και την κάναμε με μηδενικούς πόρους.
Δεν υπήρχε επίσημη χρηματοδότηση και δίδακτρα. Το «Ελεύθερο Σχολείο» στηριζόταν στις δωρεές.
[…]
Μια μέρα, τηλεφώνησε ο Paul McCartney στο σχολείο της Scotland Road. Οι «Wings» θα έδιναν παράσταση στο Liverpool. Ο McCartney είπε στον Ord θα ήθελες να φέρεις κάποια παιδιά; Α, φέρε και έναν κουβά μαζί σου. Θα κάνω ανακοίνωση για να συλλέξεις χρήματα.
Οικονομική στενότητα και τέλος
Το εγχείρημα των «Ελεύθερων Σχολείων» δεν μπορούσε να κρατήσει πολύ. Κυριότερος λόγος η οικονομική στενότητα. Το Scotland Road δυσκολευόταν όσο αυξάνονταν οι μαθητές. Πολιτική του ήταν να μη διώχνουν κανένα παιδί. Την ίδια στιγμή, το Κέντρο Εργασίας καταλάβαινε τι συνέβαινε και σταμάτησε να επιδοτεί τον Ord και τους συναδέλφους του. Ξαφνικά, δεν υπήρχαν πόροι.
Ο Ord και η σύντροφός του μόλις είχαν αποκτήσει παιδί. Δεν είχαμε χρήματα. Τελικά, εργάστηκα σε εργοστάσιο αυτοκινήτων. Αργότερα κατάφερε να γίνει εργασιακός σύμβουλος. Το White Lion συνέχισε μόνο τη λειτουργία του. Συχνά δημοσιεύματα στον Τύπο ήθελαν να είναι στο χείλος του γκρεμού. Με κάποιο τρόπο το πάλευε.
Το 1982 συμφώνησε να δεχτεί χρηματοδότηση από την Εσωτερική Εκπαιδευτική Αρχή στο Λονδίνο (IIlea). Μέρος της αυτονομίας του χάθηκε σε αντάλλαγμα για οικονομική ασφάλεια. Η Lisa Murphy, ακαδημαϊκός στο South Bank University, η οποία ερευνά τα «Ελεύθερα Σχολεία» για το διδακτορικό της, επισημαίνει ότι έγινε σχολείο-νεροχύτης για κοπανατζήδες.
white lion
Όταν η IIlea παρέδωσε την ευθύνη των σχολείων στους δήμους, το 1990, το Islington διέκοψε τη χρηματοδότηση κατηγορώντας τα σχολεία ότι δεν ακολουθούσαν το εθνικό πρόγραμμα σπουδών. Ήταν το τέλος ενός ασυνήθιστου εκπαιδευτικού πειράματος.Μπροστά από την εποχή τους
Ο Ord υπογράμμισε ότι ενώ τα «Ελεύθερα Σχολεία» έμειναν από χρήματα, ήταν μπροστά από την εποχή τους. Δεν προσπαθούσαμε να ανατρέψουμε το σύστημα. Το προκαλούσαμε.
Ο πρώην επικεφαλής επιθεωρητής Chris Woodhead έχει αντίθετη άποψη. Το να επιτρέπουμε στα παιδιά να εξαιρούνται αποτελούσε παράβαση καθήκοντος. Παιδιά που δυσκολεύονται με τη μόρφωση χρειάζονται κανόνες και όρια περισσότερο από τον καθένα. Στη μνήμη μου τα έχω ως καταστροφή. Σκόπιμα επέλεξαν να απορρίψουν την παραδοσιακή εκπαίδευση. Τα παιδιά δεν έμαθαν τίποτα και οι γονείς απογοητεύτηκαν.
Ο Michael Young, ο οποίος ίδρυσε το περιοδικό Consumers‘ Association and Which?, ήταν υποστηρικτής του White Lion. Ο γιος του Toby, δημοσιογράφος, υπήρξε πρωτοπόρος των μοντέρνων ελεύθερων σχολείων. Ο Michael Young έστειλε τα παιδιά του σε προοδευτικά σχολεία. Ο Toby πήγε στο Creighton, πειραματικό γυμνάσιο. Ήταν εμπειρία που μίσησε.
Ο ίδιος πιστεύει ότι τέτοιου είδους προοδευτική εκπαίδευση, εφαρμοσμένη υπό τους όρους του White Lion, ήταν γεμάτη ελαττώματα. Εντούτοις, άνοιξαν τον δρόμο για τα σημερινά «Ελεύθερα Σχολεία» σε μια άλλη ιδεολογική προσέγγιση φυσικά. Υποστηρίζει πώς θα έπρεπε να υπάρχει χώρος πειραματισμού στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι γονείς που δεν θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους στο τοπικό δημόσιο σχολείο, να έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν τα δικά τους σχολεία.
[….]
Καινούργια σχολικά κτήρια ξεφύτρωσαν όχι πολύ μακριά από τη Scotland Road. Το «Ελεύθερο Σχολείο» στο Everton, υποστηριζόμενο οικονομικά από την τοπική ομάδα ποδοσφαίρου, μετακόμισε σε κτήριο αξίας 4.2 εκατ. λιρών κοντά στο Goodison Park. Το είδος των εγκαταστάσεων και το εύρος των χρημάτων που οι Ord, Murphy δεν μπορούσαν καν να ονειρευτούν.
Το νέο «Ελεύθερο Σχολείο» δεν θα έχει σχέση με την αναρχία. Θα διαχειρίζονται την κακή συμπεριφορά με τον μοντέρνο τρόπο. Η ηγεσία του σχολείου κάνει λόγο για θεραπευτικό περιβάλλον, χειρισμό συμπεριφοράς και σημεία ενεργοποίησης. Όλα αυτά μοιάζουν τόσο μακρινά για τον Ord, ο οποίος πρέπει να κοιμηθεί στο Scotland Road προσπαθώντας να αποτρέψει το κάψιμο του σχολείου. Ή να στριμώχνεται στην κουζίνα τον χειμώνα για να ζεσταθεί.
Το σχολείο του Everton έχει πρόσβαση στις προπονητικές εγκαταστάσεις της ομάδας ποδοσφαίρου και οι μαθητές επισκέπτονται τους παίκτες. Τα παιδιά λαμβάνουν εντατική, προσαρμοσμένη σε αυτά υποστήριξη για να βάλουν ξανά την εκπαίδευση τους στον σωστό δρόμο. Είναι εκτός τοπικών αρχών και εθνικού προγράμματος σπουδών.
Στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο ένα αληθινό «Ελεύθερο Σχολείο». Το Summerhill είναι σχολικό οικοτροφείο στο Suffolk και ενέπνευσε τον Ord να στήσει αυτό στη Scotland Road. Μέσα στο δάσος, ο επισκέπτης συναντά μια ξεθωριασμένη κίτρινη πινακίδα που προειδοποιεί «Προσοχή! Παίζουν παιδιά!». Στο όμορφο βικτοριανό αρχοντικό, όπου στεγάζονται τα κεντρικά γραφεία του σχολείου, οι κανόνες παιχνιδιού υπερτερούν όλων.
Ιδρύθηκε από τον A. S. Neill τη δεκαετία του ’20 και τώρα διοικείται από την 67χρονη κόρη του Zoe Readhead. Όπου και να κοιτάξεις, υπάρχουν δεντρόσπιτα και αλτήρες για σκέιτ. Παράλληλα, ο θόρυβος από το «κρυφτό» διαταράσσει την ειρήνη.
Η Readhead τρομοκρατείται από το πώς ο όρος «Ελεύθερο Σχολείο» κλάπηκε από την κυβέρνηση. Γι’ αυτήν, «Ελεύθερο Σχολείο» σημαίνει τα παιδιά να είναι ελεύθερα να αποφασίζουν το μέλλον τους. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να παίζουν με την καρδιά τους. Τα μαθήματα είναι προαιρετικά.
Το Summerhill επιβίωσε διότι είναι εξειδικευμένο ως το μοναδικό σχολικό οικοτροφείο τέτοιου τύπου στον κόσμο. Τα δίδακτρα για το οικοτροφείο του δίνουν τη δυνατότητα να συνεχίζει. Ξεκινούν από 3.148 λίρες ανά εξάμηνο για εφτάχρονα και φτάνουν τις 5.472 για 13χρονα. Τα δίδακτρα για τα μαθήματα φτάνουν σχεδόν το 60% αυτών του οικοτροφείου.
Η ίδια πιστεύει ότι τα «Ελεύθερα Σχολεία» του ’70 μπέρδεψαν την ελευθερία με την άδεια. Οι άνθρωποι συχνά υποθέτουν ότι το Summerhill έχει να κάνει με την αναρχία. Εντούτοις, υπάρχει ο νόμος, ο οποίος θέτει κανόνες ψηφισμένους από τα παιδιά. Καλύπτει τα πάντα. Από τη γυμνή κολύμβηση, ως το πορνό στο διαδίκτυο, το οποίο επιτρέπεται για τους μεγαλύτερους μαθητές.
Το Summerhill συγκεντρώνει μαθητές που αργότερα γίνονται γιατροί και δικηγόροι. Αποφοιτούν αφού δώσουν εξετάσεις, κάτι που δεν μπόρεσαν να κάνουν τα σχολεία του ’70. Το 2013 τα αποτελέσματα του Summerhill ήταν στο καλύτερο 20% των σχολείων της Αγγλίας.
Κανένα από τα παιδιά του Scotland Road δεν τα κατάφερε να γίνει εκατομμυριούχος, αλλά θα τα πήγαιναν καλύτερα σε ένα «κανονικό» σχολείο; Υπάρχει η αίσθηση ότι αυτοί που νιώθουν χαρούμενοι να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους, είναι αυτοί με τις πιο δυνατές αναμνήσεις. Γενικά, τα συναισθήματα είναι ανάμικτα. Από ευγνωμοσύνη για το βίωμα μιας τόσο ασυνήθιστης εμπειρίας, η οποία μετριάζεται από την αναγνώριση ότι αυτά τα σχολεία ήταν συχνά χαοτικά.
Εκπαιδευτικοί, ελεύθεροι στοχαστές
–Rudolf Steiner (181-1925): Γεννημένος στην Αυστρία με αμφιλεγόμενες ιδέες για διάφορα θέματα όπως ομοιοπαθητική, γεωργία, φιλοσοφία, εκπαίδευση. Έδωσε το όνομα του στα Steiner-Waldorf Schools σχεδιασμένα να δουλεύουν αρμονικά με τις διαφορετικές φάσεις ανάπτυξης των παιδιών.
–Maria Montessori (1870-1952): Ιταλίδα γιατρός και σημαίνων εκπαιδευτικός που προσέδωσε μεγάλη αξία στην ανεξαρτησία των παιδιών. Στα «Μοντεσοριανά Σχολεία» τα παιδιά εργάζονται μόνα τους με ειδικό εξοπλισμό, σχεδιασμένο να αναπτύξει τις αισθήσεις, τη γλώσσα και τις δεξιότητες τους.
–AS Neill (1883-1973): Γεννημένος στην Σκωτία και ιδρυτής του Summerhill, oικοτροφείο διοικούμενο ως δημοκρατική κοινότητα. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του, τα μέλη μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, αρκεί οι πράξεις τους να μην προκαλούν κακό στους άλλους. Αυτό εκτείνεται και στην ελευθερία των μαθητών αν θα επιλέξουν ή όχι παρακολούθηση μαθημάτων.
Ελεύθερα Σχολεία στον 21ο αιώνα
–Έχουν συσταθεί στην Αγγλία από ομάδες γονέων, δασκάλων, φιλανθρωπικά ιδρύματα, επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, εμπορικούς συνδυασμούς, θρησκευτικά ή εθελοντικά γκρουπ, που όμως χρηματοδοτούνται απευθείας από την κεντρική κυβέρνηση.
-Εγκατεστημένα ως ακαδημίες, ανεξάρτητα από τις τοπικές αρχές και με αυξημένο έλεγχο στο πρόγραμμα σπουδών, την αμοιβή των καθηγητών, τις συνθήκες, τη διάρκεια και τους όρους φοίτησης.
-Καθιερωμένα από τον γραμματέα Εκπαίδευσης Michael Gove το 2010.
-Για να συσταθεί «Ελεύθερο Σχολείο» οι αιτούντες οφείλουν να παρουσιάσουν έκθεση επιχειρησιακής σκοπιμότητας, η οποία θα περιλαμβάνει λεπτομέρειες σχετικά με το αίτημα των γονέων, τον τύπο παρεχόμενης εκπαίδευσης, την ηθική, τη χωρητικότητα και την ικανότητα των αιτούντων.
-Δεν μπορούν να λειτουργούν με σκοπό το κέρδος ή να κάνουν διακρίσεις και υπόκεινται σε επιθεωρήσεις.
-Η χρηματοδότηση εκπονήθηκε στηριζόμενη στην ανά μαθητή βάση. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2014 υπήρχαν 300 «Ελεύθερα Σχολεία» στην Αγγλία.
Επιμέλεια-μετάφραση Αλέξανδρος Στεργιόπουλος
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
