Απόψεις

ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΩΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΔΟΓΜ

Θελεις να τους πεισεις να δουλευουν για σενα, να σου δινουν πλουτο, ψηφους, υπακοη; Θελεις να τους αρμεγεις κανονικα και να ειναι υποταγμενοι οικειοθελως; Δωσε τους υποκαταστατα αυτου που τους λειπει πραγματικα: η αυτοεκτιμηση. Δωσε τροφη στη μυθομανια τους. Πες τους οτι ειναι αξιοι συνεχιστες μεγαλου πολιτισμου χιλιετιων, οτι καταγονται απο μεγαλους προγονους, οτι ‘‘εμεις χτιζαμε παρθενωνες οταν οι αλλοι ετρωγαν βελανιδια’’. Η ‘‘εθνικη υπερηφανεια’’ δεν ειναι βεβαια αυτοεκτιμηση, ειναι ομως καλο υποκαταστατο, και θα σε προσκυνουν γι’αυτο. Αν μπορεις να τους δωσεις και τη δυνατοτητα να καταναλωνουν, θα γινουν κανονικα ρομποτ στη διαθεση σου.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑ
Ιστορια: η ψευδης και επιλεκτικη αφηγηση γεγονοτων και καταστασεων του παρελθοντος, με τροπο που καθαγιαζει και ενισχυει το συμφερον των αρχοντων του παροντος. Αυτο που σε οποιοδηποτε σχολειο του κοσμου διδασκεται ως ‘‘επισημη ιστορια’’, δεν ειναι παρα καθεστωτικη προπαγανδα που δικαιολογει την ιεραρχια και την εκμεταλλευση. Ειναι το κυριο μυθοπλαστικο εργαλειο για την κατασκευη της εθνικης συνειδησης, της δουλοφροσυνης ουσιαστικα.
Το κρατος υπεβαλε δια της προπαγανδας την εθνικη συνειδηση, για να ομογενοποιησει ετερογενεις πληθυσμους της επικρατειας του, για να κερδισει την οικειοθελη υπακοη και την ενεργο υποστηρηξη τους προς την κεντρικη εξουσια.
Οι ιστορικοι και οι δημοσιογραφοι ως υπαλληλοι του υπουργειου προπαγανδας, διαδεχτηκαν τους παπαδες, δηλαδη ανελαβαν τον καθορισμο των σημασιων, κρισιμη λειτουργια για την κοινωνικη συνοχη και την εδραιωση της κοινωνικης ιεραρχιας. Στην ουσια κατασκευασαν το θρησκευτικο δογμα ‘‘εθνος’’ και ασκησαν εντατικο προσηλυτισμο, μεσω της υποχρεωτικης εκπαιδευσης, της στρατιωτικης θητειας και του τυπου.
Κατα τον 18ο, 19ο και 20ο αιωνα, ο θεσμος που αναδυθηκε κατα την αποσυνθεση των αυτοκρατοριων, το κρατος της αστικης ταξης, εμβολιασε στο νου των ανθρωπων τους εθνικους μυθους για να ελεγξει τη συνειδηση τους. Πολιτισμικες συλλογικοτητες που στο παρελθον ηταν ασχετες ή και εχθρικες μεταξυ τους, κατεληξαν να πιστευουν οτι εχουν κοινη καταγωγη και πολιτισμικο υποβαθρο, και ταυτιστηκαν συναισθηματικα με το εθνικο κρατος. Το συμφερον των αρχοντων εγινε ‘‘εθνικο συμφερον’’, οποιος εναντιωνεται σ’αυτο οριστηκε ως ‘‘εθνοπροδοτης’’, οι υπηκοοι ομοιογενοποιηθηκαν και υποταχθηκαν πληρως στην εκμεταλλευση και την εξουσια των νεων κρατουντων.
Πριν απο αιωνες οι βασιλεις και οι φεουδαρχες ηγεμονευαν ελεω θεου. Οι αστοι χρησιμοποιησαν αλλους μυθους για να ιεροποιησουν την εξουσια τους: τα θρησκευτικα δογματα ‘‘εθνος’’ και ‘‘οικονομια’’.
‘‘ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ’’

Εδω και σχεδον εναν αιωνα, μεσω της διαδικασιας συγκεντροποιησης του κεφαλαιου, αναδυεται βαθμιαια μια υπερεθνικη ελιτ (αυτο που συμβατικα καλειται ‘‘νεα ταξη’’).
Το εθνος-κρατος καθισταται πλεον εν μερει αχρηστο, και μαλλον εμποδιο για την υπερεθνικη ολιγαρχια· χρειαζεται ενιαια παγκοσμια αγορα για να αναπτυξουν οι πολυεθνικες εταιρειες απροσκοπτα τις πειρατικες τους δραστηριοτητες.
Οι νεοι επικυριαρχοι εχουν αναγκη να αποδομησουν την εθνικη συνειδηση, το απαρχαιωμενο εργαλειο χειραγωγησης που αντιστοιχει σε παλαιοτερη φαση της εμπορευματικης επεκτασης. Για να εδραιωθουν πρεπει να φορεσουν στους ανθρωπους νεο καπιστρι: τους νεους μυθους της πολυπολιτισμικοτητας, των αγιων εταιρειων που μοχθουν για την ευτυχια της ανθρωποτητας, ουσιαστικα την αμιγη θρησκεια του Εμπορευματος.
Οι ξεπερασμενοι μυθοι της διαχρονικης συνεχειας του εθνους, της κοινης καταγωγης και παραδοσης, της εθνικης ανωτεροτητας, εξαλειφονται βαθμιαια, για ν’αντικατασταθουν απο τη λατρεια της αγορας και την καταναλωτικη χαυνωση. Στο ατομικο επιπεδο, το υποκαταστατο αυτοεκτιμησης που προτεινεται δεν ειναι πλεον το φαντασιακο εθνικο μεγαλειο, αλλα η κατοχη εμπορευματων.
Οπως ακριβως το ιερατειο και τα μοναστηρια ιεροποιησαν την εξουσια των μεσαιωνικων ηγεμονων (πασα εξουσια εκ θεου), οπως ακριβως οι διανοουμενοι προπαγανδιστες της ανερχομενης αστικης ταξης ταυτισαν την πατριδα με την ιεραρχια και υπεβαλαν στο προλεταριατο τη δουλοφροσυνη οριζοντας την ως πατριωτικη σταση, ετσι και οι συγχρονοι καθεστωτικοι διανοουμενοι επινοουν τα καταλληλα παραμυθια για να καθαγιασουν την πλανητικη κυριαρχια των εταιρειων.
Οι ποιμενες κανουν ο,τι εκαναν απο την αυγη της ιστοριας: εκμεταλλευονται τη μυθομανια του ποιμνιου. Ο Διαφωτισμος δεν αλλαξε την ουσια: η σκεψη των ανθρωπων ανεκαθεν ηταν και παραμενει με την ευρεια εννοια θρησκευτικη· η κριτικη σταση τους προκαλει αποστροφη, προτιμουν να πιστευουν παρα να κρινουν· η κοινωνια ηταν και παραμενει σαδομαζοχιστικη.
HOBSBAWM: ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ.
«… Συνοπτικα, για τους σκοπους της αναλυσης ο εθνικισμος ερχεται πριν απο τα εθνη. Δεν ειναι τα εθνη που δημιουργουν κρατη και εθνικισμους, αλλα το αντιθετο.(…)
Δυο σημεια της εξοχης αναλυσης του Miroslav Hroch ενσωματωνονται στη δικη μου. Πρωτον, η εθνικη συνειδηση αναπτυσσεται ανισα αναμεσα στις κοινωνικες ομαδες και περιοχες μιας χωρας (…) Οποιαδηποτε κι αν ειναι η φυση των κοινωνικων ομαδων που κατεληφθησαν πρωτες απο την ‘‘εθνικη συνειδηση’’, οι λαϊκες μαζες ―εργατες, υπηρετες, χωρικοι― ειναι οι τελευταιες που επηρεαζονται απ’αυτη.
Δευτερον… ακολουθω τη χρησιμη διαιρεση της ιστοριας των εθνικων κινηματων σε τρεις φασεις, οπως προτεινει ο Hroch. Στην Ευρωπη του 19ου αιωνα… η φαση Α ηταν καθαρα πολιτιστικη, λογοτεχνικη και λαογραφικη· δεν περιειχε ιδιαιτερα πολιτικες ή ακομη εθνικες νυξεις…
Στη φαση Β διακρινουμε ενα σωμα πρωτοπορων και υπερμαχων της ‘‘εθνικης ιδεας’’ καθως και τις απαρχες αναπτυξης της πολιτικης προπαγανδας για την προωθηση της… [Κατα τη φαση Γ] τα εθνικιστικα προγραμματα αποκτουν μαζικη υποστηριξη, ή τουλαχιστον καποιο μερος απο τη μαζικη υποστηριξη που οι εθνικιστες ισχυριζονται οτι εκπροσωπουν.
Η μεταβαση απο τη φαση Β στη φαση Γ ειναι προφανως μια καθοριστικη στιγμη στην πορεια αναπτυξης των εθνικων κινηματων. Μερικες φορες, οπως στην Ιρλανδια, αυτο συμβαινει πριν απο τη δημιουργια ενος εθνικου κρατους. Πολυ συχνοτερα δε, [η μαζικη υποστηριξη εμφανιζεται] κατοπιν, ως συνεπεια της δημιουργιας του. Μερικες φορες, οπως στην περιπτωση του αποκαλουμενου Τριτου Κοσμου, δεν συμβαινει ουτε και τοτε.(…)»
Erich Hobsbawm: Εθνη και Εθνικισμος απο το 1780 μεχρι Σημερα. (Καρδαμιτσας) σελ. 23, 25
Ernest Gellner. NATIONS AND NATIONALISM [1983] p.48-55
«…Ο εθνικισμος δεν ειναι η αφυπνιση μιας παλαιας, λανθανουσας, υπνωτουσας δυναμης, οπως παρουσιαζει τον εαυτο του. Ειναι στην πραγματικοτητα δημιουργημα μιας νεας μορφης κοινωνικης οργανωσης. Οι εθνικισμοι βασιζονται σε κρατικα προστατευομενες κυριαρχες κουλτουρες, που εσωτερικευονται βαθια μεσω της κρατικης εκπαιδευσης…
Οι πολεμιοι του εθνικισμου που αντιμαχονται το πολιτικο κινημα αλλα αποδεχονται σιωπηρα την υπαρξη των εθνων, ειναι κοντοφθαλμοι. Τα εθνη ως φυσικη, ελεω θεου ομαδοποιηση των ανθρωπων, ως εμφυτο πολιτικο πεπρωμενο που αναμενει την πραγματωση του για πολυ καιρο, ειναι μυθος. Ο εθνικισμος αλλοτε παιρνει προϋπαρχουσες κουλτουρες και τις μετατρεπει σε εθνη, αλλοτε τις επινοει, αλλοτε τις εξαλειφει…
Τα εθνη δεν ειναι εγγεγραμμενα στη φυση των πραγματων, δεν συνιστουν την πολιτικη εκφραση της φυσικης ταξης. Τα εθνικα κρατη δεν ειναι η εκδηλωση του υψιστου πεπρωμενου των πολιτισμικων συλλογικοτητων…
Προκειται για ισχυροτατη ταση για συγκροτηση νεων μοναδων που ανταποκρινονται στις αρχες του νεου καταμερισμου εργασιας, αν και χρησιμοποιουν ως πρωτη υλη τις πολιτισμικες, ιστορικες και αλλες κληρονομιες του πριν απο τα εθνη [προκαπιταλιστικου] κοσμου… [και τις χρησιμοποιουν] πολυ επιλεκτικα, πολυ συχνα δε τις τροποποιουν ριζικα…
[Τα εθνη] δεν συνιστουν την ανθρωπινη κατασταση καθαυτη, αλλα απλως τη βιομηχανικη [καπιταλιστικη] εκδοχη της… Ειναι ο εθνικισμος που δημιουργει τα εθνη, οχι το αντιστροφο…»
FROMM: ΣΑΔΟΜΑΖΟΧΙΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ
« Στην αυταρχικη κοινωνια ο σαδομαζοχιστικος χαρακτηρας (…) θεοποιει το παρελθον: ολα πρεπει να μεινουν για παντα οπως ηταν• το να θελει κανεις κατι που ως τωρα δεν υπηρξε, ειναι εγκλημα και τρελλα.(…) Μπορει υπο ορισμενες συνθηκες να στασιασει κατα της κρατουσας εξουσιας, κατα κανονα ομως για να υποταχθει σε μια νεα αυθεντια.(…)
»Για το αυταρχικομαζοχιστικο χαρακτηρα, δραση σημαινει αγωνας για το καλυτερο δυνατο, απο θεση υποταγης κατω απο τα ιστορικα και μοιραια δεδομενα, και στο πλαισιο των εντολων μιας ανωτερης δυναμης.(…) Η δραστηριοτητα ειναι δυνατη στο ονομα του θεου, του παρελθοντος, των φυσικων νομων, [των νομων της αγορας], του καθηκοντος, οχι στο ονομα του ακομη αγεννητου, του μελλοντικου, του ακομη αδυναμου, ή απλως της ευτυχιας.(…)
Ειναι δειλος εκει οπου θα’πρεπε να αγωνιστει για το μελλον αντι για το παρελθον, για το ακομα αδημιουργητο αντι για το κατεστημενο, για τους αδυναμους αντι για τους ισχυρους.(…) Βιωνει ως μοιρα οτι πρεπει να γινονται πολεμοι, το οτι οι πολλοι πρεπει να κυβερνωνται απο τους λιγους, και οτι τα παθη και ο πονος σ’αυτο τον κοσμο δε θα μειωθουν ποτε ουσιαστικα.(…) Εξαρταται απολυτα απο την κοινωνικη του θεση, απο αυτο που θεωρει αμεταβλητο.(…)
»Οι κορυφαιοι της πυραμιδας δε βιωνουν διαφορετικα τα πραγματα. Η διαφορα βρισκεται μονο στο μεγεθος και στη γενικοτητα αυτου, στο οποιο αισθανεται κανεις υποταγμενος, οχι στο ιδιο το αισθημα απολυτης εξαρτησης απο το ‘πεπρωμενο’.(…)
»Η μαζοχιστικη σχεση με τις αυθεντιες δε μετριαζει μονο το φοβο, αλλα προσφερει και αποζημιωση(…) Δε σημαινει μονο την παραιτηση απο την ατομικοτητα, αλλα και τη συμμετοχη σε μια εξουσιαστικη και λαμπρη προσωπικοτητα. Αφοσιωνομενος σ’αυτη, παιρνει κανεις κατι απο την αιγλη και το μεγαλειο της. (…) Αυτο το ναρκισσιστικο υποκαταστατο ικανοποιησης μεσω μαζοχιστικης αφοσιωσης σε μια ανωτερη ισχυρη εξουσια, δεν επιτυγχανεται μονο μεσω της σχεσης με τον εξουσιαστη, αλλα και μεσω της συμμετοχης στην αιγλη του εθνους ή της φυλης. »
Erich Fromm. Αυθεντια και οικογενεια (Μπουκουμανης)