Διεθνή

Η περιπέτεια της Ισλανδίας (2)

Μετά το εκκωφαντικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, βρεττανοί και ολλανδοί υποχρεώθηκαν να ξανακαθήσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους ισλανδούς, για μια νέα συμφωνία με πιο λογικούς όρους. Η Ισλανδία θα αναλάμβανε να αποζημιώσει πλήρως τους ξένους καταθέτες εντός μιας τριακονταετίας (από το 2016 μέχρι το 2046, αντί του 2024 της πρώτης συμφωνίας) και με επιτόκιο 3% (αντί του 5,55%), ενώ σε καμμιά περίπτωση τα ετήσια τοκοχρεωλύσια δεν θα ξεπερνούσαν το 5% των δημοσίων εσόδων. Το συνολικό ποσό των αποζημιώσεων υπολογίστηκε σε 4,6 δισ. ευρώ (κάπου το μισό ΑΕΠ) και η ισλανδική κυβέρνηση θα εύρισκε αυτά τα λεφτά από την ρευστοποίηση της περιουσίας τής ήδη πτωχευμένης τράπεζας Landsbanki, η οποία απετιμάτο σε 594 δισ. κορώνες (περίπου 4,5 δισ. ευρώ).

Παρένθεση. Για να κάνουμε τις απαραίτητες συγκρίσεις, πρέπει να σημειώσουμε ότι τα ετήσια έσοδα του ελληνικού δημοσίου πλησιάζουν τα 50 δισ. ευρώ και τα ετήσια τοκοχρεωλύσια που πληρώνουμε κυμαίνονται από 11,2 έως 16,5 δισ. μέχρι το 2020 ενώ το 2022 θα ξεπεράσουν τα 33,3 δισ. ευρώ. Αν ίσχυε και για μας η οροφή τού 5% επί των εσόδων, δεν θα πληρώναμε ποτέ πάνω από 2,5 δισ. ετησίως. Κλείνει η παρένθεση.
Ρέυκγιαβικ, 2010.
Η συμφωνία πήγε για έγκριση στην βουλή, όπου κυβέρνηση και αντιπολίτευση την εκτίμησαν ως εξαιρετικά συμφέρουσα και την υπερψήφισαν με μεγάλη πλειοψηφία (44 ναι επί 63 βουλευτών). Όμως, ο λαός διαμαρτυρήθηκε και πάλι. Μέσα σε λίγες μέρες συγκεντρώθηκαν 40.000 υπογραφές και ο Γκρίμσσον άσκησε και πάλι βέτο! Αρνήθηκε να υπογράψει τον σχετικό νόμο και, δηλώνοντας ότι “είναι θεμελιώδες ζήτημα να έχει ο λαός νομοθετικό ρόλο”, προκήρυξε νέο δημοψήφισμα. Η απογοητευμένη Σιγκουρδαντόττιρ χαρακτήρισε ως “απογοητευτική” την στάση τού προέδρου τής χώρας, ενώ οι εκπρόσωποι της Βρεττανίας και της Ολλανδίας δήλωσαν ότι οι διαπραγματεύσεις τελείωσαν και τώρα είναι η σειρά τής Ισλανδίας να ξεκαθαρίσει την στάση της.
Η αλήθεια είναι ότι η αναγγελία τού νέου δημοψηφίσματος προκάλεσε στις διεθνείς χρηματαγορές τεράστια ανησυχία, την οποία περιγράφουν γλαφυρά οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς: “Οταν ο ισλανδικός λαός αρνήθηκε να πληρώσει για τα λάθη των τραπεζιτών του, ο ουρανός δεν έπεσε στο κεφάλι των ισλανδών. Αν κάνουν το ίδιο πάλι, τότε και άλλοι μπορεί να πάρουν κάποιες ιδέες (*)”. Αν οι ισλανδοί ψήφιζαν για δεύτερη φορά “Όχι”, υπήρχε σοβαρός κίνδυνος να δημιουργήσουν “σχολή” με το παράδειγμά τους. Αυτό έπρεπε να αποφευχθεί πάση θυσία και τα παπαγαλάκια έπιασαν και πάλι δουλειά. Ο κόσμος έπρεπε να πειστεί ότι η απόρριψη της συμφωνίας θα ισοδυναμούσε με εθνική καταστροφή (**).
Παρά τις ισχυρές πιέσεις και την καταστροφολογία, στις 9 Απριλίου 2011 οι ισλανδοί απέρριψαν εκ νέου την συμφωνία, με μικρότερη μεν αλλά επίσης ισχυρή πλειοψηφία: 59,77% Όχι – 40,23% Ναι. Οι εξοργισμένοι με το αποτέλεσμα βρεττανοί και ολλανδοί δήλωσαν ότι δεν επρόκειτο να πάνε σε νέες διαπραγματεύσεις αλλά θα προσέφευγαν στην δικαιοσύνη. Κι επειδή η Ισλανδία είναι εκτός δικαιοδοσίας των ευρωπαϊκών δικαστηρίων ως μη μέλος τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσέφυγαν στην επιτροπή παρακολούθησης τής EFTA (***).
Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, οι ισλανδοί υποστήριξαν ότι ποτέ δεν αρνήθηκαν να καταβάλουν τις νόμιμες αποζημιώσεις σε ξένους καταθέτες, πλην όμως τέτοια υποχρέωσή τους δεν προέκυπτε από καμμία διεθνή σύμβαση. Επίσης, υποστήριξαν ότι η χώρα τους τήρησε πάντοτε με απόλυτη συνέπεια όλες τις υποχρεώσεις της που απέρρεαν από οποιαδήποτε συμφωνία. Τελικά, το 2013, η επιτροπή κατέληξε στην απόφαση ότι η Ισλανδία δεν ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει οποιαδήποτε αποζημίωση σε βρεττανούς και ολλανδούς καταθέτες, ούτε καν τα ποσά που αντιστοιχούσαν στην εγγύηση ελάχιστης κατάθεσης.

Κάπου εδώ, η ιστορία με τις αποζημιώσεις έλαβε τέλος. Χάρη στα δυο δημοψηφίσματα, οι ισλανδοί δεν φορτώθηκαν το κόστος διάσωσης των βρεττανών και ολλανδών καταθετών. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποδόθηκε δικαιοσύνη: αφού οι τράπεζες βούλιαξαν, πήραν μαζί τους τα χρήματα και των ντόπιων και των ξένων καταθετών τους, χωρίς οι μεν να καλύψουν τις ζημιές των δε από πάνω.
Και τώρα γεννιούνται καινούργια ερωτήματα. Αυτή η στάση των ισλανδών στα δυο δημοψηφίσματα τί αποτέλεσμα είχε; Δικαιώθηκαν οι καταστροφολόγοι υποστηρικτές των “Ναι” και κατά πόσο; Ο λαός βγήκε κερδισμένος ή, έστω, αλώβητος απ’ αυτή την περιπέτεια; Οι ζημιές αποκαταστάθηκαν πλήρως ή όχι; Τις απαντήσεις θα τις αναζητήσουμε στην συνέχεια.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ισλανδίας Γκέιρ Χάαρντε (δεξιά) συνομιλεί με τον δικηγόρο του.
To 2012, o Χάαρντε πέρασε από δίκη για τις ευθύνες του στην κρίση και καταδικάστηκε.
————————————- (*) Michael Hudson, “Will Iceland Vote “No” or commit financial suicide?”, 8/4/2011. (**) Ακόμη και το δικό μας tvxs έγραφε στις 21/2/2011: “Η ψήφιση του σχεδίου αναμένεται να αποκαταστήσει τις σχέσεις της Ισλανδίας με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες καθώς και να ενισχύσει την πιστοληπτική της ικανότητα, σημεία απαραίτητα για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο μερίδα του πληθυσμού εξακολουθεί να θεωρεί μη απαραίτητη την οικονομική επιβάρυνση των πολιτών για να διορθώσουν τα λάθη των ιδιωτικών τραπεζών”.
(***) European Free Trade Association – EFTA (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών – ΕΖΑΣ): Ένωση που ιδρύθηκε το 1960 από χώρες που δίσταζαν να ενταχθούν στην ΕΟΚ. Μέλη της είναι σήμερα η Ελβετία, η Ισλανδία, η Νορβηγία και το Λιχτενστάιν. Αυστρία, Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία, Πορτογαλία και Φινλανδία διετέλεσαν μέλη μέχρις ότου εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.