Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΚΛΑΒΙΑ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ (δ΄ Μέρος)
Ο Υπόγειος Σιδηρόδρομος
Ο ιστορικός και πολύ ξακουστός Υπόγειος Σιδηρόδρομος[1] είναι ένα άλλο θέμα που εξακολουθεί να απαιτεί μελέτη για να κατανοηθεί καλύτερα το μέγεθος και η ιστορική του σημασία.
Εδώ θα εξετάσουμε:
α. Τις διαστάσεις του, την ανυπακοή του στην κυβέρνηση και την κοινωνική του αποδοχή.
β. Γιατί ήταν μία από τις δύο κύριες αιτίες του εμφυλίου πολέμου.
γ. Τη «χειραφέτηση» των υποδουλωμένων μαύρων.
Βυθισμένοι σε ένα πλήθος ιστοριών που επιχειρούν να εστιάσουν το μυαλό και τη φαντασία μας στη δημιουργικότητα των πολλών, στον ηρωισμό και στις θυσίες άλλων, πολύ σπάνια εξετάζουμε το πραγματικό μέγεθος και το εύρος του Υπόγειου Σιδηρόδρομου και τα ιστορικά του επιτεύγματα. Επί πλέον, η δουλεία ήταν πολύ επικερδής επιχείρηση, γεγονός που έχει αποτυπωθεί ποικιλοτρόπως. Πολλές από αυτές τις αναφορές είναι ακόμα διαθέσιμες για να τις μελετήσουμε.
Μπορεί με βεβαιότητα να ειπωθεί ότι από την αρχή του εμφυλίου πολέμου υπήρχαν περισσότεροι από εκατό χιλιάδες φυγάδες σκλάβοι στον Καναδά και αρκετές χιλιάδες περισσότεροι στο Μεξικό. Σχεδόν όλοι τους έλαβαν κάποια άμεση ή έμμεση βοήθεια από το U.G.R.R. Ωστόσο, το Μεξικό συνήθως δεν αναφέρεται καν ως προορισμός στο U.G.R.R. –μολονότι ήταν– και οι κολλεκτίβες των Seminoles διαδραμάτισαν βασικό ρόλο, όπως προαναφέραμε.
Σκεφτείτε: «περισσότεροι από 100.000 δραπέτες», ενώ 4.000.000 βρίσκονταν ακόμα σε κατάσταση δουλείας στον Νότο. Αυτό είναι περίπου ίσο με το ποσοστό όλων των μαύρων σήμερα στις φυλακές σε σχέση με ολόκληρο τον Μαύρο πληθυσμό της χώρας αυτής!
Ο Καναδάς έγινε ο κύριος προορισμός (εκτός από τις βόρειες πολιτείες), αφού οι Η.Π.Α. πέρασαν από το 1850 έναν «επιθετικό» νόμο για Φυγόδικους σκλάβους, δεδομένου ότι η Αγγλία (κυβερνήτης του Καναδά) είχε απαγορεύσει την δουλεία και δεν θα ήταν ανεκτές οι παραβιάσεις στην επικράτειά του από κυνηγούς σκλάβων.
Το Μεξικό, από την άλλη πλευρά, ήταν ανοιχτό σε όσους έφυγαν από το Τέξας, αλλά από τη στιγμή που θα πατούσαν το πόδι τους εκεί, έπρεπε να σχηματίσουν «πολεμικές συμμαχίες» είτε με τους Seminoles είτε με άλλους Amerindians, προκειμένου να προστατεύσουν την ελευθερία τους από τακτικές επιθέσεις κεφαλοκυνηγών προερχόμενων απαό το Τέξας, όπως έκαναν οι Seminoles στη Φλόριντα.
Τέλος, ένας άγνωστος αριθμός δραπετών παρέμεινε στις πόλεις, και οργανώνονταν για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους, χωρίς να υπολογίζουμε τους Maroons που βρίσκονταν ακόμα στους βάλτους του Νότου, στην ενδοχώρα, στους πρόποδες και στα βουνά.
Ποτέ πριν ή έκτοτε, η χώρα αυτή δεν είχε να αντιμετωπίσει ένα τόσο μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της, που να εκφράζει έμπρακτα μια τόσο εξαπλωμένη, «μαχητική» και οικονομικά επιζήμια αντίθεση στην εξουσία και τον έλεγχό της.
Ακόμα, η δημοφιλής αντίληψη είναι ότι το U.G.R.R. και οι «Υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας» μετακινούνταν με ευκολία, έχοντας «συνολική» υποστήριξη εκτός του Νότου. Παρά το εύρος και το βάθος του, αυτό απέχει πολύ από την πραγματικότητα! Βεβαίως, σε ορισμένες περιοχές όπως το Oberlin, το Οχάιο και η Βοστώνη της Μασαχουσέτης, η κατάργηση της δουλείας υποστηρίχθηκε από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, αλλά στις περισσότερες βόρειες περιοχές παρέμεινε η ατζέντα των «μειονοτήτων». Γνωρίζουμε ότι αυτό συνέβη επειδή δεν μπορούσαν να πάρουν αρκετούς ανθρώπους με το μέρος τους, για να σταματήσουν τις δυνάμεις καταστολής του κράτους, οι οποίες παρεμπόδιζαν κινητοποιήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Επί πλέον, σε αρκετές βόρειες περιοχές, οι πλούσιοι και ισχυροί άνθρωποι στηρίζονταν στη δουλεία για να διατηρήσουν άθικτα τα έσοδα και τα κέρδη τους. Οι τράπεζες, η παραγωγή αγροτικών εργαλείων, αλυσίδων, δεσμών, οι ασφαλίσεις, βασικές πολιτικές συμμαχίες, όλα αυτά βασίζονταν στα κέρδη από την δουλεία.
Οι ευρέως γνωστές και μαχητικές δραστηριότητες διεξήχθησαν από τους ίδιους τους δραπέτες και τους υποστηρικτές του U.G.R.R..
Σε πολλά μέρη, οι υπέρμαχοι της κατάργησης της δουλείας δέχθηκαν επιθέσεις, φυλακίστηκαν και σκοτώθηκαν. Επί πρόσθετα, τα σπίτια και οι οικογένειές τους κάηκαν ή χτυπήθηκαν. Συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και γενικά δεν ήταν ποτέ ξανά ασφαλείς. Τέλος, ο αληθινός Υπέρμαχος της Κατάργησης της Δουλείας ήταν αυτός που υποστήριζε είτε άμεσα είτε έμμεσα το U.G.R.R. και συνεπώς έπρεπε να είναι έτοιμος να υπερασπιστεί τους δραπέτες, τους συνεργάτες και τους γείτονές του από ένοπλους και επικίνδυνους κυνηγούς σκλάβων και τις Αρχές που τους στήριζαν, και οι οποίοι προσπαθούσαν να κερδίσουν ανταμοιβή για τον εντοπισμό και την απαγωγή «δραπετών» και «ελεύθερων» μαύρων.
Βέβαια, η επονομαζόμενη «Τραγωδία στην Christiana» το 1851 είναι διδακτική ως προς τη δεινή κατάσταση τόσο των δραπετών όσο και των Υπέρμαχων της Κατάργησης της Δουλείας[2]. Η Christiana, στο Λάνκαστερ της Πενσυλβανία, δεν απέχει πολύ από τη Φιλαδέλφεια –τον κύριο κόμβο του U.G.R.R. στην ανατολική ακτή … τόσο στη γραμμή «Mason Dixon», το επίσημο χώρισμα μεταξύ των βόρειων και νότιων Πολιτειών, όσο και της Πενσυλβανία και του Μέρυλαντ: ελεύθερες και σκλαβωμένες πολιτείες. Έτσι, ήταν μια δευτερεύουσα, αλλά πολύ χρησιμοποιούμενη διαδρομή διαφυγής του U.G.R.R..
Ας μιλήσουμε τώρα για τον William Parker και τη σύζυγό του, δύο Μαύρους δραπέτες από το Maryland που εργάζονταν σε μια μικρή φάρμα κοντά στη Christiana για περίπου δέκα χρόνια. Μαζί τους ζούσαν και η μητέρα της συζύγου, καθώς και τα παιδιά τους. Το ίδιο το αγρόκτημα βρισκόταν σε εδάφη μισθωμένα σε αυτόν από τον τοπικό Λευκό Υπέρμαχο της Κατάργησης της Δουλείας. Επί πλέον, υπήρχαν και άλλοι μαύροι αγρότες κοντά, τόσο ελεύθεροι όσο και δραπέτες.
Παρ’ όλα αυτά, ο Parker και οι άλλοι δεν ήταν μόνο αγρότες. Στην πραγματικότητα αποτελούσαν ένα ενεργό, επιθετικό και πολύ αποτελεσματικό ένοπλο τμήμα του U.G.R.R. Ως τέτοιοι, για χρόνια αυτοπροστατεύονταν, προστάτευαν άλλους δραπέτες, απελευθέρωναν μαύρους με το δίκτυο U.G.R.R. από τους κεφαλοκυνηγούς, οι οποίοι συχνά ήταν από γειτονικές κοινότητες. Είχαν πολεμήσει με πυροβόλα όπλα, είχαν απελευθερώσει απαχθέντες Μαύρους, ενώ είχαν προσπαθήσει να διασώσουν και άλλους από την τοπική φυλακή. Με το πέρασμα του νόμου του 1850, περί Φυγοδικίας των Σκλάβων, ωστόσο, η κατάσταση επιδεινώθηκε. Η Πράξη αυτή «διέταζε» όλους τους πολίτες –Βορρά και Νότου– να βοηθήσουν ενεργά στη σύλληψη των φυγόδικων σκλάβων. Όλοι οι δουλέμποροι και οι κεφαλοκυνηγοί ενθαρρύνθηκαν από αυτήν. Έτσι, η σκηνή στήθηκε για τα επερχόμενα γεγονότα της Christiana.
Ένας δουλέμπορος από το Μέρυλαντ έλαβε πληροφορίες ότι θα μπορούσε να συλλάβει μερικά από τα δικά του «περιουσιακά στοιχεία» στο Λάνκαστερ της Πενσυλβανία. Αμέσως έφτιαξε ένοπλο απόσπασμα αποτελούμενο από το γιο του, έναν άλλο συγγενή του και κάποιους ακόμη. Ακολούθως παρουσιάστηκε σε ένα Ομοσπονδιακό Δικαστήριο στην Φιλαδέλφεια της Πενσυλβανία, όπου και έλαβε ένα επίσημο ένταλμα σύλληψης της «περιουσίας» του. Επί πλέον, προσέλαβε έναν ομοσπονδιακό αναπληρωτή και έναν αστυνομικό της πόλης για να βοηθήσουν στην επιχείρηση.
Στη συνέχεια, το απόσπασμα αυτό επιβιβάστηκε σε τραίνο για την κομητεία του Λάνκαστερ. Δεν γνώριζαν, όμως, ότι ένας μεταφορέας του U.G.R.R. ήταν επίσης στο τραίνο –στο δικό τους βαγόνι– και παρακολουθούσε κάθε κίνηση τους. Ήσυχα και προσεκτικά, ο κατάσκοπος του U.G.R.R. στη Φιλαδέλφεια έστειλε μήνυμα στην τοπική «Επιτροπή Επαγρύπνησης» για ό,τι είχε μάθει για το ένταλμα στο δικαστήριο, για να ειδοποιηθεί ο Parker και η οργάνωση. Στη συνέχεια, την επόμενη μέρα, το απόσπασμα δωροδόκησε κάποιον και έμαθε ότι οι δύο δραπέτες που ζητούσαν βρίσκονταν στο αγρόκτημα των Parkers. Εκεί, οι Parkers και άλλοι, περίμεναν υπομονετικά τους διώκτες τους.
Οι δουλέμποροι μπήκαν τολμηρά στο ισόγειο του σπιτιού των Parkers, με το απαραίτητο ύφος νταή, ενώ οι Parkers και άλλοι φυγόδικοι βρίσκονταν αρχικά στον δεύτερο όροφο. Κατεβαίνοντας στο ισόγειο, ο Parker και κάποιος Λευκός Υπέρμαχος της Κατάργησης της Δουλείας επιχείρησαν να πείσουν τους δουλέμπορους να φύγουν –χωρίς αποτέλεσμα. Έτσι, η σύζυγος του Parker άρχισε να ηχεί ένα είδος συναγερμού. Αυτό έκανε έναν δουλέμπορο να ανέβει σε ένα δέντρο και να πυροβολήσει στο παράθυρο, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να την αναγκάσει να πέσει κάτω και να συνεχίσει να σφυράει. Σύντομα, άλλοι Μαύροι άρχισαν να εμφανίζονται, οπλισμένοι μέχρι τα δόντια.
Στη συνέχεια, ξεκινά συμπλοκή με πυροβολισμούς και μαχαιρώματα. Σε μικρό χρονικό διάστημα όλοι, εκτός από έναν από τους δουλέμπορους, είτε τραυματίστηκαν είτε εκδιώχθηκαν στα χωράφια, από τους Μαύρους. Ο αρχηγός, άλλωστε, αφού τραυματίστηκε, «αποτελειώθηκε από τις γυναίκες». Οι μαύροι δεν τραυματίστηκαν σοβαρά.
Στη συνέχεια, βέβαια, η κυβέρνηση προχώρησε σε ευρεία καταστολή στους εναπομείναντες Μαύρους και στους Λευκούς Υπέρμαχους της Κατάργησης της Δουλείας, σύροντας τους σε δικαστήρια και στη φυλακή. Όλοι, ωστόσο, απαλλάχτηκαν, και όλοι οι δραπέτες και τα παιδιά τους διέφυγαν μέσω του U.G.R.R. –εκτός από την ηλικιωμένη μητέρα.
Στο Oberlin και σε άλλες βόρειες περιοχές πραγματοποιήθηκαν ανάλογες «μαχητικές» ενέργειες: εισβολές σε δικαστήρια και φυλακές για να διασώσουν βίαια και να αρπάξουν τους φυγόδικους, να εξουδετερώσουν οποιονδήποτε φύλακα ή παρόμοια άτομα, συνήθως με αποτέλεσμα κάποιος Υπέρμαχος της Κατάργησης της Δουλείας να συλληφθεί και να δικαστεί.
Στη συνέχεια, υπήρχαν οι «επιτροπές επαγρύπνησης», οι «Διευθυντές» και οι «Μέτοχοι» του U.G.R.R.. Αυτά τα γενναία και αφοσιωμένα άτομα, μαζί με τους ταραχοποιούς, τις εφημερίδες και μια χούφτα εκλεγμένους αξιωματούχους ήταν οι «τεχνικοί» του κινήματος, ενώ η «καρδιά και η ψυχή» ήταν πάντα οι ίδιοι οι δραπέτες. Οι τελευταίοι, όπως είναι καλά τεκμηριωμένο, χρησιμοποίησαν κάθε είδους δημιουργικότητα, τεχνάσματα και βία, για να ξεφύγουν με τα πόδια, με μεταφορικά μέσα, με άμαξα, μέσα σε κιβώτια (ο Henry «Box» Brown ήταν μόνο ένας από έναν μεγάλο αριθμό ανδρών και γυναικών που έγινε γνωστό ότι είχαν αποσταλεί οι ίδιοι ως δέματα – εμπορεύματα –στην ελευθερία). Και στις περισσότερες από αυτές τις αποστολές συμμετείχαν μέλη του U.G.R.R., βόρεια, νότια, ανατολικά και δυτικά.
Μην έχετε καμμία αμφιβολία, το U.G.R.R. βασιζόταν σε έναν κορμό πραγματικά ανιδιοτελών ανθρώπων, που απευθύνονταν μεταξύ τους με σεβασμό, ζεστασιά και αφοσίωση: «Αγαπητέ φίλε William Still» (Ο γενναίος, ευφυής και αριστοτεχνικός επικεφαλής της Επιτροπής Επαγρύπνησης της Φιλαδέλφειας). «Αγαπητέ φίλε», «Αξιότιμε φίλε», «Αγαπητέ φίλε και αδελφέ», «Αληθινά ο φίλος σου», «Δικός σας για τους φτωχούς σκλάβους» κ.λπ…. Είτε υποκινούμενοι από θρησκευτικές πεποιθήσεις είτε από ο,τιδήποτε άλλο, το συμπέρασμα είναι το ίδιο. Πράγματι, μια μελέτη της τεράστιας διασωθείσας αλληλογραφίας του U.G.R.R., σε συνδυασμό με ό,τι έγινε γνωστό για τους κινδύνους και τις θυσίες τους, καθιστά τους όποιους επικριτές να φαίνονται ανόητοι ή στενόμυαλοι ιδεολόγοι.
Και θυμηθείτε, δεν ήταν καν ένας σκακιστικός όμιλος ή σύλλογος συζητήσεων αυτό για το οποίο μιλάμε! Ο Harriet Tubman κυκλοφορούσε πάντα οπλισμένος και είχε ορκιστεί να μην πιαστεί ποτέ ζωντανός. Ο Levi Coffin είχε ένοπλους συγγενείς για να προστατεύσει το άτομό του και το σπίτι του. Ο John Brown βοήθησε τους Μαύρους στο Βορρά να δημιουργήσουν ένα οπλισμένο τμήμα του U.G.R.R., όπως και οι Parkers στην κομητεία του Λάνκαστερ. Και, για δύο δεκαετίες μετά την αναχώρηση από τη Φλόριντα, οι Seminoles στο Μεξικό πολέμησαν απέναντι σε μικρά και μεγάλα αποσπάσματα δουλεμπόρων και κεφαλοκυνηγών. Ακόμη πιο εκπληκτικό ήταν το γεγονός ότι δεν πληρώνονταν για να αναλάβουν αυτούς τους κινδύνους, δεν είχαν «συνταχθεί» από καμία κυβέρνηση και μόνο μερικοί ήταν επαγγελματίες πολιτικοί.
Σαφώς, λοιπόν, αυτή η ηθική και ανθρώπινη προσπάθεια διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον «εξαναγκασμό» ολόκληρης της χώρας να εμπλακεί τελικά σε μια αιματηρή σύγκρουση για να επιλύσει το ζήτημα της δουλείας. Ναι, το αναδυόμενο βιομηχανικό σύστημα στο Βορρά, ανάλογα με τη «μισθολογική δουλεία», ήταν σε μια πορεία σύγκρουσης με το σύστημα της «απλήρωτης εργασίας» του Νότου. Πάντως, την παραμονή του εμφυλίου πολέμου υπήρχαν περισσότεροι «εκατομμυριούχοι» (δουλέμποροι) στο Δέλτα του Μισισιπή, από όσους θα μπορούσε να βρει κάποιος σε όλες τις περιοχές έξω από αυτό, επρόκειτο για μια Αριστοκρατία του Νότου που δεν είχε απολύτως καμμία πρόθεση ή κίνητρο να καταργήσει τη δουλεία. Αντίθετα, ήταν απασχολημένοι προσπαθώντας να την εξαπλώσουν στις περιοχές από τις οποίες απομακρύνθηκαν οι Amerindians. Κατά συνέπεια, αν το «U.G.R.R. και οι Υπέρμαχοι της Κατάργησης της Δουλείας δεν τους είχαν αναγκάσει να «πανικοβληθούν» και να αποσπαστούν από την Ένωση» –προκαλώντας τον εμφύλιο πόλεμο– δεν ξέρει κανείς για πόσες δεκαετίες ακόμη θα μπορούσε να επιβιώσει το σύστημά τους!
Γι’αυτό, το U.G.R.R. είναι το πλέον «Μαχητικό Κίνημα της Ισότητας και της Ισονομίας» που έχει δει ποτέ αυτή η χώρα. Άλλα κινήματα το έχουν πλησιάσει σε μαχητικότητα. Το κίνημα των γυναικών (σουφραζέτες), το εργατικό κίνημα, το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα και το κίνημα πολέμου κατά του Βιετνάμ. Αλλά πέρα από κάθε επιχείρημα, πρέπει να τονιστεί ότι κανένα από αυτά τα κινήματα δεν είχε να αντιμετωπίσει και να νικήσει την πιο εξευτελιστική μορφή καταπίεσης που είναι γνωστή: τη δουλοκτησία!
Τέλος, από τις μελέτες μου φαίνεται ότι η ιστορία είναι απρόθυμη να αναδείξει τον τύπο της ολικής ανιδιοτέλειας που εμφανίζουν οι συμμετέχοντες στο U.G.R.R.. Ίσως η(οι) επόμενη(ες) γενιά(ές) να αισθανθούν την ανάγκη να σταθούν, να μαζέψουν και να απολαύσουν τους καρπούς των θυσιών των προγόνων τους.
Εν κατακλείδι, ο συγγραφέας προκαλεί τους αναγνώστες να μελετήσουν πιο προσεκτικά την αντίσταση στη δουλεία στη Βόρεια Αμερική και στη συνέχεια να κοιτάξουν στον καθρέφτη και να αναρωτηθούν, μόνο, που βρίσκονται σε σχέση με το ιστορικό δράμα; Πώς αντιλαμβανόμαστε τις γενεές που περιγράφονται εδώ, οι οποίες είχαν τόσο μεγάλη επίδραση στα γεγονότα, σε σημείο που οι σημερινοί καταπιεστές να προσπαθούν πολύ σκληρά να κρατήσουν κρυμμένα τα «Πραγματικά» επιτεύγματά τους;
Βιβλιογραφία
Hidden Americans: Maroons of Virginia and the Carolinas, Hugo Prosper Learning (Routledge, 1995)
Maroon Societies: Rebel Slave Communities in the Americas, Richard Price (Johns Hopkins Press, 1996)
To Be Free: Studies in American Negro History, Herbert Aptheker (International Publishers, 1968)
The Exiles of Florida, J. R. Giddings (Black Classic Press, 1997 – originally published in 1858)
Black Indians: A Hidden Heritage, William Loren Katz (Atheneum Books for Young Readers, 1997)
Underground Railroad, William Still (Dover, 2007 – originally published in 1872)
But We Have No Country: The 1851 Christiana, Pennsylvania Resistance, Ella Forbes (Africana Homestead Legacy Pub, 2010)
Russell Maroon Shoatz is a US political prisoner. The campaign to free him can be found at https://russellmaroonshoats.wordpress.com/
Μετάφραση-Απόδοση Π.
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 188, Δεκέμβριος 2018
[1] Ο Υπόγειος Σιδηρόδρομος (The Under Ground Rail Road/U.G.R.R) ήταν ένα ευρύ δίκτυο μυστικών διαδρομών και ασφαλών σπιτιών, κατά τα μέσα του μισού του 19ου αιώνα, για την μεταφορά Αφρικανών σκλάβων σε βορειότερες χώρες, όπου είχε καταργηθεί η δουλεία. Εκτιμήσεις αναφέρουν ότι μέχρι το 1850 περίπου 100.000 σκλάβοι είχαν αποδράσει με τη βοήθεια αυτού του δικτύου. [Σ.τ.μ.]
[2] Bλέπε http://explorepahistory.com/hmarker.php?markerId=1-A-109
ΠΗΓΗ: anarchypress.wordpress.com
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
