Η Σημειωτική του Κλουβιού για τα Πουλιά (Β΄)
ΦΥΛΑΚΙΣΗ
«Οι φυλακές είναι οι ναοί όπου οι διάβολοι μαθαίνουν να λυμαίνονται. Κάθε φορά που γυρίζουμε το κλειδί στρίβουμε το μαχαίρι της μοίρας, γιατί κάθε φορά που κλείνουμε σε ένα κλουβί έναν άνθρωπο τον κλείνουμε μέσα με μίσος». (Gregory David Roberts, Shantaram)
Η λέξη jail ή gaol (φυλακή) έχει ετυμολογική ρίζα στην λατινική cavea «cage» (κοίλο, «κλουβί»). Ωστόσο, δεν χρησιμοποιείται η λέξη κλουβί, καθώς αυτό είναι παρωχημένο, σε μια πιο «συγχωρητική και προοδευτική κοινωνία», που «πιστεύει» στην αποκατάσταση του πληθυσμού των φυλακών της. Ονομάζοντας cell «κελί» το δωμάτιο της φυλακής, το συγκρίνουμε με το κελί του μοναχού, ένα μέρος για περισυλλογή και βελτίωση. Αν και η λέξη cell προέρχεται από την λατινική λέξη για το δωμάτιο -«cella», ο ρόλος των εκκλησιών στις φυλακές προτείνει αυτή τη συσχέτιση.
Υπάρχει, ακόμα, μια παράδοση στα δικαστικά συστήματα όπου γίνεται αναφορά στο κλουβί του εναγόμενου. Ο Μ. Cherif Bassiouni πρότεινε ότι η αιτία γι’ αυτά προερχόταν από τον Μεσαίωνα. «Το αρχικό σκεπτικό για να γίνει αυτό ήταν ο φόβος ότι οι ποινικοί κατηγορούμενοι θα επιτεθούν ή θα εκφοβίσουν τους μάρτυρες ή τους δικαστές». Ή από μια άλλη σκοπιά, είναι ένας τρόπος για να πούμε ένοχοι μέχρι αποδείξεως του εναντίου.
Ίσως η πιο σκληρή χρήση του «κλουβιού» ήταν σε μια πρακτική που είναι γνωστή ως Gibbeting, όπου ο δράστης ήταν κρεμασμένος σε ένα σιδερένιο κλουβί μέχρι να πεθάνει και να αποτελεί μέσο παραδειγματισμού από το κράτος.
Μια από τις πιο διάσημες πολιτικές χρήσεις αυτής της τιμωρίας ήταν στο Mnster, της Γερμανίας, όπου τα κλουβιά βρίσκονται ακόμα κρεμασμένα στο κέντρο της πόλης.
Στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων σε όλη την Ευρώπη, τα κρεμάμενα κλουβιά ήταν η θανάσιμη τιμωρία των ηγετών των Αναβαπτιστών:
Η ηγεμονία των Αναβαπτιστών προέκυψε ως αποτέλεσμα της ριζοσπαστικοποίησης του κινήματος της Μεταρρύθμισης στο Mnster. Τον Μάρτιο του 1533 το Mnster είχε γίνει μια προτεσταντική πόλη, και δέχτηκε την επίθεση του καθολικού επίσκοπου, ο οποίος ήταν επίσης ο προσωρινός εγκαθιδρυμένος κυβερνήτης της πόλης. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, οι ριζοσπάστες Αναβαπτιστές κέρδιζαν όλο και μεγαλύτερη υποστήριξη. Τον Φεβρουάριο του 1534 κέρδισαν την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο και δήλωσαν ότι το Mnster θα γίνει η «Νέα Ιερουσαλήμ». Η πολιορκία γύρω από την πόλη γινόταν όλο και πιο ασφυκτική, και καθώς δεν υπήρξε εξωτερική στήριξη, τελικά, μέσω της προδοσίας και μετά από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες, ο Επίσκοπος ανακατέλαβε την πόλη στις 24 Ιουνίου του 1535.
Τρία σιδερένια «κλουβιά» κρεμάστηκαν από τον πύργο του Αγίου Lamberti με τα λείψανα των ηγετών του κινήματος των Αναβαπτιστών που εκτελέστηκαν στο Prinzipalmarkt στις 22 Γενάρη του 1536, αφού υποβλήθηκαν σε παρατεταμένα βασανιστήρια.
Η ομάδα συγγραφής Luther Blisset/Wu Ming λέει μία ιστορία για αυτό το γεγονός στο συνεργατικό ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο Q.
Η τελευταία αγγλική χρήση αυτού του κλουβιού ήταν το 1832:
Στις 3 Αυγούστου κρεμάστηκε μέσα σε κλουβί ο William Jobling, για τη δολοφονία του Nicholas Fairless. Κρεμάστηκε στο Jarrow Slake στις 6 Αυγούστου, και το βράδυ της 31ης κλάπηκε και εξαφανίστηκε από αγνώστους.
Σήμερα η φυλάκιση των ανθρώπων έχει γίνει μια μεγάλη επιχείρηση, σχεδόν βιομηχανία, σε ορισμένες χώρες. Οι ΗΠΑ έχουν περισσότερα από 2,2 εκατομμύρια ανθρώπους πίσω από τα κάγκελα και αυτός ο αριθμός αυξάνεται συνεχώς. Στο τέλος του 2012, «υπήρχαν 4.575 φυλακές σε λειτουργία στις ΗΠΑ, τέσσερις φορές περισσότερες από τη δεύτερη θέση που κατέχει η Ρωσία με 1.029».
Φέτος (2014), ένας καλλιτέχνης από τη Νέα Υόρκη μετέτρεψε το στούντιο-διαμέρισμά του στον τελευταίο όροφο πολυκατοικίας σε κελί, προσφέροντας στους «τροφίμους» μια εμπειρία φυλάκισης προς 1 δολάριο τη βραδιά, κάτι μεταξύ ποινικού-τουρισμού και μιας μοναδική Airbnbs[1] εμπειρίας.
Ο καλλιτέχνης δήλωσε ότι: «Οι περισσότερες νύχτες του Αυγούστου έχουν ήδη κλείσει και τα κενά του Σεπτεμβρίου φαίνεται να γεμίζουν γρήγορα». Ο καλλιτέχνης λέει ότι το τελευταίο έργο του, το οποίο έχει ως στόχο να ειδοθεί και ως ψυχολογική εμπειρία, αντιπροσωπεύει το πώς ένιωσε όταν έφτασε στις «ΗΠΑ ως μετανάστης, γιατί στο μυαλό του, ο καθένας ζει σε ένα κλουβί».
ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΛΟΥΒΙΟΥ
«Ο Θεός αγαπούσε τα πουλιά και εφηύρε τα δέντρα. Ο άνθρωπος αγαπούσε τα πουλιά και εφηύρε τα κλουβιά» (Jacques Deval)
Φαίνεται ότι είχαμε πάντα έναν ενθουσιασμό για τα κλουβιά των πουλιών ή ίσως, για τα πουλιά μέσα σε κλουβιά. Ένα από τα πρώτα «κλουβιά για πουλιά» χτίστηκε από τους ινδιάνους Paquime, στον ποταμό Casas Grandes, της προ-Κολομβιανής κοινότητας Puebloan, όπου γύρω στα 900-1340 ν.χ. έκαναν αναπαραγωγή του κόκκινου παπαγάλου Μακάο (Αρά), σε ένα ειδικό κτίσμα για αυτή τη λειτουργία. Οι αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί έχουν όλοι παραδείγματα με πουλιά σε κλουβιά στη λογοτεχνία και την κεραμική τους.
«Έχουμε αρχίσει να περιορίζουμε στη φυλακή τα ζώα στα οποία είχε παραχωρηθεί η φύση του ουρανού.» (Πλίνιος)
Ώσπου να φθάσουμε στην Ρωμαϊκή Δημοκρατία, υπήρξε μια αυξανόμενη τάση έκθεσης συλλογών μεταξύ της αριστοκρατίας. Η διασύνδεση του κύρους με τον συμβολισμό του κλουβιού για πουλιά επιβιώνει ως σήμερα. Ο Φρέντερικ Τζόουνς πιστεύει ότι τα ωδικά πτηνά μέσα σε σπίτια ήταν κάτι μοναδικά ρωμαϊκό:
Από την ύστερη Δημοκρατία κι έπειτα, υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία στην Ρωμαϊκή Δημοκρατία για κλουβιά πουλιών, ως χαρακτηριστικό διακοσμητικό στοιχείο εσωτερικού χώρου, τόσο στην πεζογραφία και την ποίηση, όσο και σε μια ποικιλία μουσικών ειδών, αλλά και σε περιορισμένο αριθμό στη ρωμαϊκή τέχνη. Το φαινόμενο αυτό είναι κάτι νέο και εμφανώς Ρωμαϊκό. Προχωρώντας στον 13ο αιώνα, μπορούμε να βρούμε κλουβιά πουλιών σε ευφάνταστες σκηνές (βλέπε χειρόγραφο MS Bodley 764).
Ο Richard Randall πιστεύει ότι: «Το ενδιαφέρον για παράξενα και πολύχρωμα πουλιά και ζώα στη μεσαιωνική δυτική Ευρώπη ήταν μια έκφραση του ενθουσιασμού για το ασυνήθιστο, τα τέρατα, για το παράξενο και το εξωτικό». Εκείνη την εποχή, όλο και περισσότερο αναφέρονται τα πουλιά σε κλουβιά ως μέρος των εξόδων και των λογαριασμών των αποθεμάτων στα κάστρα της Ευρώπης.
Τα κλουβιά για πουλιά συνέχισαν να είναι ένα σύμβολο κύρους κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνα τόσο στην Δύση όσο και την Ανατολή.
Ένας τρόπος αντίληψης της παρουσίας τους είναι ότι μιλούσαν για την κοσμικότητα των ιδιοκτητών τους. Παρά το γεγονός ότι ήταν αποδεκτά ως σύμβολα κύρους, η παρουσία τους ήταν κίνητρο από μόνο του, σε πολλές πολιτιστικές τάσεις. Τα περισσότερα έργα ζωγραφικής της εποχής τα δείχνουν ως αντικείμενα με εξέχουσα θέση και νόημα μέσα στις συνθέσεις. Σε έναν κόσμο χωρίς ραδιόφωνο, θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για τη δημιουργία μιας διαφορετικής ατμόσφαιρας σε ένα σπίτι. Είναι επίσης πιθανό ότι υπήρχαν περισσότερο πρακτικοί λόγοι για την ύπαρξη πουλιών σε κλουβιά, εκτός από την αισθητική. Ήταν επίσης ένα φορητό κελάρι: «Οι γυρολόγοι πουλούσαν κλουβιά κατά μήκος των δρόμων, καθώς και πουλιά, και οι μάγειρες διατηρούσαν πουλερικά που τα πάχαιναν μέσα σε αυτά έξω από τα κελάρια τους».
Τα κλουβιά πουλιών είναι μια παγκόσμια μορφή τέχνης. Είναι εύκολο να εντοπιστούν πολλές διαφορετικές παραδόσεις των πρώτων κλουβιών για πουλιά:
Υπάρχουν πολλά σάιτ αφιερωμένα στις πιο σύγχρονες μορφές κλουβιών για πουλιά στο διαδίκτυο- τόσα πολλά που δεν είναι απαραίτητη αυτή η συζήτηση με παραδείγματα της διεισδυτικότητας τους στους πολιτισμούς. Παρά ταύτα, μπορούμε να κάνουμε δύο παρατηρήσεις σχετικά με το ρόλο τους.
Πολλές δυτικές κουλτούρες έχουν σταματήσει σε μεγάλο βαθμό τη διατήρηση πουλιών σε κλουβιά για φαγητό, ενώ αυτό αποτελεί ακόμη παράδοση στην Ανατολή. Αυτό μπορεί να καταδείξει το πως αντιλαμβάνονται οι δυτικοί πολιτισμοί το κλουβί ως αντικείμενο κύρους παρά ως ένα χρηστικό αντικείμενο.
Η χρήση του «καναρινιού σε κλουβί», που λειτουργούσε ως σύστημα προειδοποίησης στα ορυχεία, για τοξικά αέρια, σταμάτησε το 1986.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν φυλακίζουμε πλέον πουλιά. Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι υπάρχουν περισσότερα από 21 δισεκατομμύρια κοτόπουλα στον πλανήτη σήμερα, με τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών να βρίσκονται σε κλουβιά.
Η γοητεία των εξωτικών πουλιών αποτελεί σήμερα μέρος μιας παράνομης επιχείρησης ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων.
Το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής είναι σήμερα η τέταρτη πιο προσοδοφόρα επιχείρηση του διεθνούς εγκλήματος μετά τα ναρκωτικά, τα όπλα και την εμπορία ανθρώπων. Εκτιμάται μεταξύ 10 και 20 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο, αν και μεγάλο μέρος από αυτό το εμπόριο προορίζεται για συλλογή τμημάτων του σώματος των ζώων για τις ασιατικές αγορές για «φυσικές θεραπείες». Πολλές χώρες, όπως η Αυστραλία και Νοτιοαφρικάνικα κράτη προσπαθούν να ελέγξουν αυτό το παράνομο εμπόριο πουλιών.
ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ ΕΝΑ ΚΛΟΥΒΙ ΓΙΑ ΠΟΥΛΙΑ;
Σε πολλά συστήματα αξιών και θρησκειών, το πουλί είναι το σύμβολο της ψυχής. Έτσι, ένα πουλί μέσα σε κλουβί απευθύνεται σε μια άρρωστη εσωτερική ζωή ή ψυχή. Αυτή ήταν μια σκέψη που εκφράστηκε από τον Carl Jung, όσον αφορά την ανάδειξη της αίσθησης του εγκλωβισμένου πνεύματος:
«Τι χρησιμότητα έχει τώρα η υψηλή θέση του και ο ανοιχτός ορίζοντας του, όταν ίδια η αγαπημένη του ψυχή μαραζώνει στη φυλακή;»
Αυτή η αίσθηση της χαμένης ελευθερίας πλησιάζει την ανάλυση ονείρων με κλουβιά πουλιών, όπου το πουλί είναι το σύμβολο της εσωτερικής ελευθερίας μας. Όταν δίνουμε την ελευθερία στο πουλί στα όνειρά μας αισθανόμαστε ελαφρύτερα. Όταν σκεφτόμαστε τα πουλιά, πολλά από τα γλωσσικά ιδιώματά μας αναφέρονται στην ελευθερία τους: ελεύθερος / η σαν πουλί, κάλλιο πουλάκι στο κλαδί παρά γαλιάντρα στο κλουβί, κάλλιο ελεύθερο πουλί παρά λιοντάρι στο κλουβί, άπιαστα πουλιά χίλια στον παρά κλπ. Ο Φρέντερικ Τζόουνς, από την άλλη, πιστεύει ότι ακόμη και το πουλί μέσα σε κλουβί υποδηλώνει την «ελευθερία»:
«Το πουλί, ακόμη και όταν εγκλωβίζεται, παραμένει ένα σύμβολο της ελευθερίας και ένα ερέθισμα για τη σκέψη, για τη σχέση μεταξύ της ελευθερίας και της ανθρώπινης κοινωνίας».
Μετάφραση-απόδοση Κ.
(Συνεχίζεται…)
[1]. Σάιτ όπου διαφημίζεις το σπίτι σου για να το ενοικιάζεις κατά τα διαστήματα που δεν το κατοικείς.
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
