Μάης ’68
Υπάρχουν γεγονότα που παρ’ όλη τη σημασία που έχουν για τον αγώνα των ανθρώπων για ατομική και κοινωνική απελευθέρωση περνούν απαρατήρητα. Άλλα πάλι, μεγεθύνονται και γίνονται σημεία διαρκούς αναφοράς και πολλές φορές μάλιστα με ένα τρόπο που διαστρεβλώνει και απομακρύνει από τους λόγους, τις αφορμές και τις καταστάσεις μέσα στις οποίες πραγματοποιήθηκαν.
Ύστερα από τόσα χρόνια θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε να ισχυριστεί πως λίγα μένουν να ειπωθούν για τα όσα έγιναν εκείνη την εποχή. Κι όμως υπάρχει ένα μεγάλο λάθος σ’ αυτή την άποψη. Η ανάλυση της πραγματικότητας δεν έχει όρια. Εμπλουτίζεται μέσα από τις εμπειρίες που συσσωρεύονται. Ξεπερνά τις εύκολες και καθιερωμένες αναλύσεις, που βασίζονται σε ιδεολογικά ή ιδεολογικοποιημένα στερεότυπα που υπερτιμούν ή υποβαθμίζουν το κάθε γεγονός ανάλογα με τις πολιτικές επιδιώξεις και προτεραιότητες. Αναζητά την παρουσία και το μέγεθος των ανθρώπινων απελευθερωτικών διεργασιών, που στοχεύουν στην καταστροφή του κράτους και των κάθε λογής εκμεταλλευτικών σχέσεων.
Πολλά έχουν αναφερθεί και σίγουρα θα υπάρξουν πολλές επαναλήψεις, αλλά και άκαιροι συσχετισμοί με την σημερινή κατάσταση που επικρατεί στο πλέγμα των κυριαρχικών κι εκμεταλλευτικών σχέσεων. Έχει, όμως, σημασία να λάβουμε υπ’ όψη πως η δεκαετία του 1960 –και ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό της– το λεγόμενο δυτικό τμήμα της κυριαρχίας βρίσκεται σε μια έντονη αναταραχή σε μια προσπάθεια αναδιάταξης των δυνάμεών του. Οι κοινωνικές εξεγέρσεις παίρνουν μια πρωτοφανή διάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο. Την ίδια εποχή υπάρχει η προσπάθεια του ανατολικού μπλοκ να αυξήσει την επιρροή του μετά την μεγάλη διάσπαση στο κομμουνιστικό στρατόπεδο, που ακολούθησε το 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Η εισβολή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ πυροδότησε ακόμα περισσότερο τις αντιθέσεις ανάμεσα στα δύο παγκόσμια συστήματα κυριαρχίας, αλλά ταυτόχρονα ενίσχυσε τον κοινωνικό ανταγωνισμό στη βάση της αντίθεσης προς τα σχέδια των κρατούντων.
Δεν είναι συμπτωματικό πως την εποχή αυτή υπάρχουν έντονες κοινωνικές διεργασίες και συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής στην Ιταλία, την Αγγλία, τη Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γιουγκοσλαβία αλλά ακόμα και στην Ιαπωνία και το Μεξικό, αν θέλουμε να αναφερθούμε στις πλέον χαρακτηριστικές, ενώ τα δικτατορικά καθεστώτα της Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ελλάδας (από το 1967 και μετά) προσπαθούν να διατηρήσουν μια κατάσταση τάξης και ησυχίας για μερικά ακόμη χρόνια πριν από την επικείμενη αντικατάστασή τους με δημοκρατικές μορφές διαχείρισης των οικονομικών, πολιτικών και ιδεολογικών υποθέσεων της κυριαρχίας.
Αυτές οι καταστάσεις προήλθαν είτε μετά από κοινωνικές εξεγέρσεις (Πολυτεχνείο 1973), ή με επαναστάσεις ανθοκομικού χαρακτήρα (Πορτογαλία), που έσπευσαν να προλάβουν τις επερχόμενες εξεγέρσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Πάντως, αυτές οι γενικευμένες εξεγερτικές και συγκρουσιακές καταστάσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται και ο Μάης του 1968 στη Γαλλία, δεν εντοπίζονται σε ένα χρονικό σημείο όπως το 1968. Εκτείνονται σε ένα χρονικό διάστημα που περιλαμβάνει σχεδόν μία δεκαετία από το 1965 έως το 1975.
Αν, και σε πολλές μαρξιστικές, μαρξίζουσες και αριστερές αναλύσεις και τοποθετήσεις, το Πολυτεχνείο του 1973 εμφανίζεται σαν αποτέλεσμα του Μάη του 1968 στη Γαλλία, στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει. Δεν είναι μόνο η χρονική απόσταση των πεντέμισι χρόνων που χωρίζει αυτά τα δύο συμβάντα, αλλά και το γεγονός πως μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας ο Μάης του ’68 πέρασε σχεδόν απαρατήρητος στον ελλαδικό χώρο.
Αν τώρα, υπήρξε και υπάρχει μια εμμονή σ’ αυτή την συσχέτιση είναι επειδή η αριστερά στο σύνολό της και ιδιαίτερα οι κομμουνιστές, θέλουν να ξεχαστεί πως ο ελλαδικός Μάης πραγματοποιήθηκε πολύ πριν το 1968. Τα Ιουλιανά του 1965 προηγούνται κατά πολύ τόσο χρονικά όσο και σε σχέση με την ένταση αλλά και τη σημασία που είχαν για τα σχέδια του δυτικού μπλοκ της κυριαρχίας. Αυτός είναι και ο λόγος που, προκειμένου να επιτευχθεί η σταθερότητα σ’ αυτόν τον ευαίσθητο γεωπολιτικά χώρο επιβλήθηκε, μέσα στους επόμενους 20 μήνες, η δικτατορία από τους συνταγματάρχες. Γεγονός που ανακούφισε πολύ την κυριαρχία και έδωσε την ευκαιρία στους κεφαλαιούχους να επιδοθούν ανενόχλητα στη λεηλασία του κοινωνικού πλούτου για επτά ολόκληρα χρόνια.
Αυτά σε γενικές γραμμές είναι χαρακτηριστικά δεδομένα, που χρειάζεται να ληφθούν υπ’ όψιν στην περίπτωση που επιθυμούμε να δούμε τα εξεγερτικά γεγονότα του Μάη 1968.
Τα αδιαμφισβήτητα χαρακτηριστικά της εξέγερσης είναι οι συγκρούσεις, οι καταλήψεις σε σπουδαστικούς και εργασιακούς χώρους και το κοινωνικό της εύρος, ιδιαίτερα στους νεολαίους των λυκείων και των πανεπιστημίων. Σε ό,τι αφορά την οργανωτική διάσταση αυτή είχε από κάποιο διάστημα και μετά την κατασκευή δομών. Αυτές οι δομές ήταν που θα χρησιμοποιούνταν στην κατάσταση που θα προέκυπτε και η οποία σύμφωνα με τα αιτήματα που είχαν προταχθεί θα περιείχε την συνδιοίκηση στα πανεπιστήμια, τον εργατικό έλεγχο στα εργοστάσια και επέκταση της δημοκρατίας συνολικότερα. Εννοείται πως αυτά τα αιτήματα όσο κι αν φάνταζαν ως επαναστατικά για την εποχή εκείνη (για πολλούς η φαντασίωση αυτή εξακολουθεί να ισχύει), αποτελούσαν μέσα για να πραγματοποιηθούν μεταρρυθμίσεις στο σύστημα προς μια δημοκρατικότερη κατεύθυνση.
Έτσι, ενώ ο αναβρασμός που εκδηλώθηκε αμφισβήτησε την υπάρχουσα δομή της κυριαρχίας και εκμετάλλευσης στην ουσία περιορίστηκε σε μια διαδικασία αντικατάστασης των «κακώς κειμένων», που όσο πλατύ περιεχόμενο και διαστάσεις κι αν είχε ή ήθελε να αποκτήσει δεν μπορούσε να πραγματώσει την κοινωνική επανάσταση. Ο Μάης της Γαλλίας του 1968 δεν ήταν κοινωνική επανάσταση, δεν ήταν καν μια επανάσταση. Εκείνο που προτασσόταν ήταν η ΑΝΑΤΡΟΠΗ. Πρόκειται για αυτή την περίτεχνα πλασαρισμένη λέξη που το μόνο που μπορεί να προσφέρει είναι αυταπάτες αφού πίσω της κρύβεται ο ρεφορμισμός.
Παρ’ όλα αυτά δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε την ενεργητικότητα και τον ενθουσιασμό ενός σημαντικού τμήματος νεολαίων (κυρίως), που ξεπέρασε πολύ τα θεσμικά αιτήματα, που πρόβαλαν οι αριστερίστικες ομάδες. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό της ανεξέλεγκτης δράσης που στράφηκε όχι μόνο ενάντια στις δυνάμεις καταστολής και αστυνομικά τμήματα αλλά και σε υπουργεία, είναι που έδωσε κοινωνικό – αντικρατικό χαρακτήρα στις συγκρούσεις της 10ης και ιδιαίτερα της 24ης Μάη 1968.
Ποιος είναι λόγος που έχει κάνει τους αριστερούς να έχουν καταναλώσει τόση ενέργεια γύρω από το Μάη στη Γαλλία του 1968, τόσα κείμενα και τόσες διαλέξεις;
Σίγουρα ο πλέον σημαντικός είναι πως μπορούν να προβάλλουν τα εκδημοκρατικά και εκσυγχρονιστικά τους προγράμματα περί συνδιαχείρισης, συνδιοίκησης και εργατικού ελέγχου.
Εκείνο όμως που έχει σημασία από κοινωνική αντικρατική σκοπιά και που προκάλεσε σοβαρά πλήγματα στο κράτος ήταν η διάρκεια των εξεγερτικών και συγκρουσιακών διεργασιών που συνεχίσθηκαν γύρω στον ενάμισι μήνα. Αυτό, σε καμμία περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο επειδή οδήγησε στην πλήρη αποδιοργάνωση του κράτους, αλλά έδειξε και την αδυναμία για το προχώρημα των δράσεων ως την πλήρη καταστροφή του, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στους κρατιστές να αναδιοργανωθούν και να περάσουν στην αντεπίθεση, διαλύοντας ό,τι ο εξεγερμένος κόσμος δημιούργησε.
Είναι χαρακτηριστικό πως προκαλούν εντύπωση οι οργανωμένες πρωτοβουλίες που υπήρξαν και αναπτύχτηκαν. Δεν θα πρέπει, παρ’ όλα αυτά, να μας διαφεύγει πως η αμεσοδημοκρατία, στους σύγχρονους καιρούς, δεν μπορεί παρά να είναι μία μεταβατική κατάσταση μικρής διάρκειας η οποία, εφ’ όσον υπάρξει σαν τέτοια, θα πρέπει να δώσει την δυνατότητα για μια κοινωνική επανάσταση, που θα ανοίξει το δρόμο για την αναρχία, ή θα αφήσει ανοικτό το δρόμο για «επιστροφή» στο προηγούμενο καθεστώς, αφού θα έχει προσφέρει αρκετές και σημαντικές εμπειρίες, που μέλλει να αξιοποιηθούν από τους αγωνιζόμενους ανθρώπους για τις μελλοντικές κοινωνικές αναταραχές.
Συμπεράσματα, όμως, θα βγάλει από τη μεριά του και το κράτος. Αυτά είναι που θα το διευκολύνουν να «ικανοποιήσει» με τον δικό του αφομοιωτικό και ισοπεδωτικό τρόπο τις «προσδοκίες» των εξεγερμένων, προσαρμόζοντάς τες στις ανάγκες μετασχηματισμού και ωραιοποίησης της εξουσιαστικής επιβολής.
Η εμπειρία και η πραγματικότητα των καιρών είναι χρήσιμη όταν δεν αναλώνεται σε μακρόπνοες φλυαρίες, όταν ο αριστερισμός δεν εμφανίζεται σαν αναρχία, όταν η απελευθερωτική βία των καταπιεσμένων δεν γνωρίζει όρια και στερεότυπα και είναι έτοιμη να καταστρέψει τις δομές και τους θεσμούς της κυριαρχίας. Γι’ αυτό οι επερχόμενες εξεγέρσεις δεν θα μπορούν να έχουν κανένα πρότυπο, δεν θα είναι ένας ακόμη Μάης του ’68, αλλά πολύ περισσότερα.
Συσπείρωση Αναρχικών
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
