Νέστωρ Μάχνο: Η αλφάβητος του Επαναστάτη Αναρχικού (1932)
Αναρχία σημαίνει ο άνθρωπος να ζει ελεύθερος και να εργάζεται εποικοδομητικά. Σημαίνει την καταστροφή κάθε έννοιας που στρέφεται ενάντια στις φυσικές, υγιείς επιδιώξεις του ανθρώπου.
Η Αναρχία δεν είναι μια αποκλειστικά θεωρητική αντίληψη που προέρχεται από προγράμματα τεχνητά σχεδιασμένα με στόχο την κανονιστική ρύθμιση της ζωής: είναι μια αντίληψη που προέρχεται από τη ζωή διαμέσου όλων των υγειών εκφάνσεων της, εξαιρώντας όλα τα τεχνητά κριτήρια.
Το όραμα της αναρχίας είναι μια ελεύθερη, ανεξούσια κοινωνία, η οποία διασφαλίζει ευλαβικά την ελευθερία, την ισότητα και την αλληλεγγύη μεταξύ όλων των μελών της.
Στην αναρχία, το Δικαίωμα είναι συνώνυμο με την υπευθυνότητα του ατόμου, μια μορφή υπευθυνότητας που φέρει μια αυθεντική εγγύηση ελευθερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά μα και για όλους μαζί, σε κάθε τόπο και ανά πάσα στιγμή. Από αυτό πηγάζει το όραμα των κοινοτήτων.
Η αναρχία είναι φυσικά έμφυτη στον άνθρωπο: ο κοινοτικός βίος είναι το λογικό παρεπόμενο που εξάγεται από αυτήν.
Αυτοί οι ισχυρισμοί απαιτούν, θα μπορούσε να πει κάποιος, θεωρητικό υπόβαθρο που να προέρχεται από επιστημονική ανάλυση και πραγματικά γεγονότα, έτσι ώστε να μπορούν να κατοχυρωθούν ως θεμελιώδη αξιώματα της αναρχίας. Ωστόσο, οι μεγάλοι ελευθεριακοί θεωρητικοί, όπως ο Γκόντγουιν, ο Προυντόν, ο Μπακούνιν, ο Γιόχαν Μόστ, ο Κροπότικιν, ο Μαλατέστα, ο Σεμπαστιάν Φορ και πολλοί άλλοι, υποθέτω ότι απεχθάνονταν, εν πάση περιπτώσει, να περιορίσουν την θεωρία τους μέσα σε άκαμπτες, οριστικές παραμέτρους. Πρόκειται ακριβώς για το αντίθετο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το επιστημονικό δόγμα της αναρχίας είναι η φιλοδοξία να αναδείξει ότι είναι εγγενής στην ανθρώπινη φύση να μην επαναπαύεται ποτέ στις δάφνες της. Το μόνο πράγμα που είναι αμετάβλητο στην επιστημονική αναρχική θεώρηση είναι η φυσική της τάση να απορρίπτει όλα τα σιδερένια δεσμά και κάθε προσπάθεια εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Στη θέση των δεσμών της δουλείας που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην ανθρώπινη κοινωνία, τους οποίους, παρεμπιπτόντως, ο σοσιαλισμός δεν έχει καταργήσει, ούτε μπορεί να καταργήσει – η αναρχία φυτεύει την ελευθερία και το αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου να κάνει χρήση αυτής της ελευθερίας.
Ως επαναστάτης αναρχικός, μοιράστηκα τη ζωή του ουκρανικού λαού κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Μέσα από τη δράση τους, εκείνοι οι άνθρωποι ένιωσαν ενστικτωδώς τη ζωτική έλξη των αντιλήψεων και ιδεών για ελευθερία και πλήρωσαν εξίσου το τραγικό τίμημα γι’ αυτές. Χωρίς να υποχωρήσω, γεύτηκα τις ίδιες δραματικές δυσκολίες εκείνου του συλλογικού αγώνα, αλλά, πολύ συχνά, έβρισκα τον εαυτό μου αδύναμο να κατανοήσει και στην συνέχεια να διατυπώσει τις απαιτήσεις της στιγμής. Γενικά μιλώντας, συνήλθα γρήγορα και κατάλαβα ξεκάθαρα ότι ο στόχος για τον οποίον εγώ και οι σύντροφοί μου καλούσαμε σε αγώνα αφομοιώθηκε εύκολα από τους αγωνιζόμενους ανθρώπους που μάχονταν για την ελευθερία και την ανεξαρτησία του ατόμου και της ανθρωπότητας σαν σύνολο.
Η εμπειρία του αγώνα ενίσχυσε την πεποίθησή μου ότι η αναρχική θεώρηση της ζωής, παρέχει στον άνθρωπο αληθινές αντιλήψεις και απόψεις. Είναι μια θεώρηση τόσο επαναστατική όσο η ζωή, και είναι τόσο ποικίλη και ισχυρή στις εκδηλώσεις της όσο η δημιουργική ύπαρξη του ανθρώπου και, πράγματι, είναι στενά συνδεδεμένη με αυτήν.
Ως επαναστάτης αναρχικός, και για όσο διάστημα διατηρώ ακόμη και την πιο αδύναμη σχέση με αυτόν τον ορισμό, θα σε καλέσω, ταπεινωμένε αδερφέ μου, στον αγώνα για να γίνει πραγματικότητα η αναρχική ιδέα. Στην πραγματικότητα, μόνο μέσω αυτού του αγώνα για ελευθερία, ισότητα και αλληλεγγύη θα καταλήξεις στην κατανόηση της αναρχίας.
Άρα, η αναρχία ενυπάρχει στον άνθρωπο, φυσικά: ιστορικά, τον απελευθερώνει από την (τεχνητά επίκτητη) νοοτροπία του σκλάβου και τον βοηθά να γίνει συνειδητός μαχητής ενάντια στη δουλεία σε όλες της τις εκφάνσεις. Από αυτή την άποψη η αναρχία είναι επαναστατική.
Όσο περισσότερο συνειδητοποιεί ο άνθρωπος, μέσω του στοχασμού, τη δουλοπρεπή κατάστασή του, τόσο περισσότερο αγανακτεί, τόσο περισσότερο το αναρχικό πνεύμα της ελευθερίας, της αποφασιστικότητας και της δράσης ωριμάζει μέσα του. Αυτό ισχύει για κάθε άτομο, άνδρα ή γυναίκα, παρ’ όλο που μπορεί να μην έχουν ακούσει ποτέ πριν για τη λέξη «αναρχία».
Η φύση του ανθρώπου είναι αναρχική: αντιστέκεται σε οτιδήποτε τείνει να τον περιορίσει με δεσμά. Όπως το αντιλαμβάνομαι, αυτή η φυσική πεμπτουσία του ανθρώπου, αποτυπώνεται επαρκώς από τον επιστημονικό όρο αναρχία. Η τελευταία, ως ιδανικό ζωής για τους ανθρώπους, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη εξέλιξη. Οι καταπιεστές, όσο και οι καταπιεσμένοι, αρχίζουν, σιγά σιγά, να δίνουν πνοή ζωής σε αυτόν τον ρόλο: έτσι οι πρώτοι φιλοδοξούν να παραποιήσουν αυτό το ιδανικό ευθέως ή με αθέμιτο τρόπο, ενώ οι δεύτεροι φιλοδοξούν να το κάνουν όσο περισσότερο κατανοητό γίνεται ώστε να κατακτηθεί.
Η κατανόηση της ιδέας της αναρχίας ολοένα και μεγαλώνει, τόσο στον σκλάβο όσο και στον αφέντη, καθώς εξελίσσεται ο σύγχρονος πολιτισμός.
Παρά τα μέσα στα οποία έχει στραφεί μέχρι τώρα ο τελευταίος –αποκοιμίζοντας και παρεμποδίζοντας κάθε φυσική τάση του ανθρώπου να διαμαρτύρεται για κάθε καταπάτηση της αξιοπρέπειάς του– δεν μπόρεσε να φιμώσει τα ανεξάρτητα επιστημονικά μυαλά που αποκάλυψαν την αληθινή προέλευση του ανθρώπου και απέδειξαν την ανυπαρξία του Θεού, που μέχρι τώρα θεωρούταν ο Δημιουργός της Ανθρωπότητας. Στη συνέχεια, έγινε φυσικά ευκολότερο να προσφέρουν αδιάψευστη απόδειξη της τεχνητής φύσης των «θεϊκών κανονιστικών διατάξεων» στη γη και των ατιμωτικών σχέσεων που δημιουργούν μεταξύ των ανθρώπων.
Όλα αυτά τα γεγονότα έχουν βοηθήσει σημαντικά στη συνειδητή ανάπτυξη των αναρχικών ιδεών. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι τεχνητές έννοιες έχουν έρθει ταυτόχρονα στο φως: ο φιλελευθερισμός και αυτός ο δήθεν «επιστημονικός» σοσιαλισμός, ένας από τους κλάδους του οποίου εκπροσωπείται από τον Μπολσεβικισμό-Κομμουνισμό. Ωστόσο, παρά την τεράστια επιρροή τους στην ψυχολογία της σύγχρονης κοινωνίας, ή εν πάση περιπτώσει σε ένα μεγάλο μέρος της, και παρά τη νίκη τους επί της κλασικής αντίδρασης αφ’ ενός και επί της ατομικής προσωπικότητας αφ’ ετέρου, αυτές οι τεχνητές έννοιες τείνουν να κατρακυλήσουν στον γκρεμό που οδηγεί στις γνώριμες μορφές του παλιού κόσμου.
Ο ελεύθερος άνθρωπος, που κατακτά τη συνειδητότητα και την εκφράζει ολόγυρα του, αναπόφευκτα θάβει και πάντα θα θάβει, ολόκληρο το ατιμωτικό παρελθόν της ανθρωπότητας, καθώς και όλα όσα συνεπάγονταν με όρους δόλου, αυθαίρετης βίας και εκφυλισμού. Η ανθρωπότητα θα θάψει, επίσης, αυτές τις τεχνητές νόρμες.
Από αυτή τη στιγμή και στο εξής, το άτομο σιγά σιγά αγωνίζεται απαλλαγμένο από το καβούκι του ψέματος και της δειλίας με το οποίο το έχουν τυλίξει οι επίγειοι θεοί από τη γέννησή του, και αυτό με τη βοήθεια της ωμής δύναμης της ξιφολόγχης, του ρουβλιού, της «δικαιοσύνης» και της υποκριτικής επιστήμης –η επιστήμη των μαθητευομένων «μάγων».
Εξαλείφοντας μια τέτοια ύβρη, το άτομο αποκτά μια πληρότητα που ανοίγει τα μάτια του στον χάρτη του κόσμου: και το πρώτο πράγμα που παρατηρεί είναι η δουλοπρεπής προηγούμενη ύπαρξή του, γεμάτη δειλία και μιζέρια. Μετατρέποντας τον σε σκλάβο, αυτή η προηγούμενη ύπαρξη είχε σκοτώσει ό,τι καθαρό, αγνό και αξιόλογο με το οποίο είχε ξεκινήσει τη ζωή, έτσι ώστε να τον μετατρέψει είτε σε πρόβατο που βελάζει αδύναμα, είτε σε ανόητο αφέντη που ποδοπατάει και καταστρέφει οτιδήποτε καλό συναντά είτε στον εαυτό του, είτε στους άλλους.
Μονάχα σε αυτό το σημείο ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την φυσική ελευθερία, ανεξάρτητος από όλους τους άλλους ανθρώπους και από οτιδήποτε κάνει στάχτη ό,τι την αψηφά, ό,τι παραβιάζει την αγνότητα και τη σαγηνευτική ομορφιά της Φύσης, που εκδηλώνεται και αναπτύσσεται μέσα από την αυτόνομη δημιουργική προσπάθεια του ατόμου. Μονάχα σε αυτό το σημείο το άτομο συνέρχεται ξανά και καταδικάζει οριστικά το επαίσχυντο παρελθόν του, κόβοντας κάθε ψυχικό δεσμό με αυτό το παρελθόν το οποίο μέχρι τότε φυλάκιζε την ατομική και κοινωνική του ζωή με το βάρος της δουλοπρεπούς κυριαρχίας του και επίσης, εν μέρει, μέσω της δικής του παραίτησης, καθώς το άτομο ενθαρρύνθηκε σε παραίτηση και εξαπατήθηκε από τους σαμάνους της επιστήμης.
Στο εξής, ο άνθρωπος θα κάνει τόση πρόοδο από χρόνο σε χρόνο προς έναν υψηλό ηθικό στόχο –να μην είναι και να μην γίνει ο ίδιος σαμάνος, προφήτης εξουσίας πάνω σε άλλους και να μην ανέχεται πια άλλους να ασκούν εξουσία πάνω του– όση έκανε στο παρελθόν, από γενιά σε γενιά.
Απελευθερωμένος από τις ουράνιες και τις γήινες θεότητές του, καθώς και από όλες τις ηθικές και κοινωνικές επιταγές τους, ο άνθρωπος εκφράζεται ενάντια, και αντιτίθεται ουσιαστικά, στην εκμετάλλευση του συνανθρώπου του από τον άνθρωπο και στην διαστρέβλωση της φύσης του, η οποία παραμένει αμετάβλητα προσηλωμένη στη μελλοντική πορεία προς την ολοκλήρωση του ίδιου και των πάντων γύρω του. Αυτός ο επαναστάτης, έχοντας αποκτήσει συνειδητότητα του εαυτού του και των συνθηκών των καταπιεσμένων και ταπεινωμένων αδελφών του, εκφράζει στην συνέχεια την καρδιά του και τη λογική του: γίνεται επαναστάτης αναρχικός, το μόνο άτομο ικανό να διψάσει για ελευθερία, ολοκλήρωση και τελειότητα για τον εαυτό του, για το ανθρώπινο γένος και για όλα όσα τον περιβάλλουν –των οποίων είναι κι αυτός άρρηκτο κομμάτι–, καθώς ποδοπατάει την σκλαβιά και την κοινωνική ηλιθιότητα που, ιστορικά, ενσαρκώθηκε από τη βία – το Κράτος. Εναντίον αυτού του δολοφόνου και αυτού του οργανωμένου ληστή, ο ελεύθερος άνθρωπος οργανώνεται με τη σειρά του μαζί με τους συντρόφους του, για να ενισχύσει και να υποστηρίξει μια γνήσια κοινοτική αντίληψη σε όλες τις κοινές κατακτήσεις που έγιναν στον δρόμο της δημιουργίας και της εξέλιξης των πάντων, ο οποίος είναι ταυτόχρονα μεγαλειώδης και επώδυνος.
Τα μεμονωμένα μέλη τέτοιων ομάδων, με την ένταξή τους σε αυτές, απελευθερώνονται από την εγκληματική κηδεμονία της κυρίαρχης κοινωνίας, στο βαθμό που ανακαλύπτουν ξανά τον εαυτό τους, δηλαδή απορρίπτουν κάθε δουλοπρέπεια προς τους άλλους, ό,τι και αν υπήρξαν μέχρι τώρα: εργάτες, αγρότες, φοιτητές ή διανοούμενοι. Με αυτόν τον τρόπο ξεφεύγουν από την κατάσταση είτε της αγέλης-μουλάρι, είτε του σκλάβου, είτε του υπαλλήλου, είτε του λακέ που ξεπουλά τον εαυτό του σε ηλίθιους αφέντες.
Ως άτομο, ο άνθρωπος επιστρέφει στην αυθεντική του προσωπικότητα όταν απορρίπτει την ψευδή σκέψη για τη ζωή και τη μετατρέπει σε στάχτη, ανακτώντας έτσι τα πραγματικά του δικαιώματα. Είναι μέσα από αυτή τη διττή λειτουργία της απόρριψης και της επιβεβαίωσης που το άτομο γίνεται επαναστάτης αναρχικός.
Ως ιδανικό της ανθρώπινης ύπαρξης, η αναρχία αποκαλύπτεται συνειδητά σε κάθε άτομο ως η φυσική φιλοδοξία της σκέψης για μια ελεύθερη και δημιουργική ύπαρξη, που οδηγεί σε ένα κοινωνικό ιδανικό ευτυχίας. Στην εποχή μας, η αναρχική κοινωνία ή η αρμονική ανθρώπινη κοινωνία δεν φαίνεται πλέον ως μια χίμαιρα. Ωστόσο, όπως και η εκτέλεση της και ο πρακτικός σχεδιασμός της, η σύλληψή της φαίνεται να έχει εκδηλωθεί με μικρές αποδείξεις ως τώρα.
Ως αντίληψη που σχετίζεται με τη νέα ζωή του ανθρώπου και τη δημιουργική του ανάπτυξη, ατομικά και κοινωνικά, η ίδια η ιδέα της αναρχίας βασίζεται στην άφθαρτη αλήθεια της ανθρώπινης φύσης και στις αδιαμφισβήτητες αποδείξεις της αδικίας της σύγχρονης κοινωνίας –μια πραγματική μόνιμη πληγή. Η συνειδητοποίηση αυτής της κατάστασης οδηγεί στο να βρεθούν οι υποστηρικτές της αναρχίας – οι αναρχικοί– σε συνθήκες ημι- ή πλήρους παρανομίας έναντι των επίσημων θεσμών της υπάρχουσας κοινωνίας. Πράγματι, η αναρχία δεν μπορεί να αναγνωριστεί ως επαρκώς νόμιμη σε καμία χώρα: αυτό μπορεί να εξηγηθεί από την άποψη ότι η σημερινή κοινωνία είναι βαθιά εμποτισμένη από τον υπηρέτη και αφέντη της, το Κράτος. Αυτή η ομάδα των ατόμων που πάντα ζούσε ως παράσιτο της υπόλοιπης ανθρωπότητας, κόβοντας τη ζωή της σε «φέτες», έχει ταυτιστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο με το κράτος. Είτε μεμονωμένα, είτε ως αμέτρητη μάζα, ο άνθρωπος βρίσκεται στο έλεος αυτής της ομάδας κηφήνων που ονομάζονται «κυβερνήτες και κύριοι», ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι παρά απλοί εκμεταλλευτές και καταπιεστές.
Η μεγάλη ιδέα της αναρχίας δεν είναι καθόλου του γούστου αυτών των καρχαριών που βασανίζουν και υποδουλώνουν τον σύγχρονο κόσμο, είτε πρόκειται για κυβερνήσεις δεξιών, είτε αριστερών, είτε αστών, είτε κρατιστών σοσιαλιστών. Η διαφορά μεταξύ αυτών των καρχαριών συνοψίζεται στο γεγονός ότι οι πρώτοι είναι κατά τα φαινόμενα αστοί –και επομένως λιγότερο υποκριτικοί– ενώ οι δεύτεροι, οι κρατιστές σοσιαλιστές όλων των αποχρώσεων, και μεταξύ αυτών ιδιαίτερα οι κολεκτιβιστές που έχουν υιοθετήσει παράνομα την επωνυμία των «κομμουνιστών», δηλαδή, οι Μπολσεβίκοι, κρύβονται υποκριτικά πίσω από τα σύνθημα της «αδελφότητας και ισότητας». Οι Μπολσεβίκοι είναι έτοιμοι να βάψουν την σημερινή κοινωνία με χίλιες στρώσεις χρώματος ή να επαναχαρακτηρίσουν τα συστήματα κυριαρχίας για κάποιους και υποδούλωσης για άλλους χίλιες φορές — εν ολίγοις, να τροποποιήσουν τα ονόματα όπως απαιτούν τα προγράμματά τους, χωρίς έτσι να αλλοιωθεί η φύση της σημερινής κοινωνίας, έστω και αν αυτό σημαίνει ότι ενσωματώνουν στα ανόητα προγράμματά τους συμβιβασμούς μεταξύ των φυσικών αντιφάσεων που υπάρχουν μεταξύ κυριαρχίας και υποτέλειας. Αν και γνωρίζουν ότι αυτές οι αντιφάσεις είναι ανυπέρβλητες, προσκολλώνται σε αυτές, με μοναδικό σκοπό να μην αφήσουν να εμφανιστεί στη ζωή το μόνο αληθινά ανθρώπινο ιδανικό: οι ελεύθερες κοινότητες.
Σύμφωνα με τα παράλογα προγράμματά τους, οι κρατιστές σοσιαλιστές και οι κομμουνιστές αποφάσισαν να «επιτρέψουν» στον άνθρωπο να χειραφετηθεί κοινωνικά, χωρίς να είναι έτσι εφικτό για αυτόν να εκδηλώσει αυτήν την ελευθερία στην κοινωνική του ζωή. Όσο για το να αφήσουν τον άνθρωπο να χειραφετηθεί πλήρως, πνευματικά, με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να είναι εντελώς ελεύθερος να ενεργεί και να υποτάσσεται μόνο στη δική του θέληση και στους νόμους της Φύσης, αν και αγγίζουν αυτό το θέμα, αυτό είναι έξω από την συζήτηση σε ό,τι τους αφορά. Αυτός είναι ο λόγος που ενώνουν τις προσπάθειές τους με αυτές των αστών, ώστε η χειραφέτηση να μην διαφύγει ποτέ από την απεχθή εποπτεία τους. Σε κάθε περίπτωση, γνωρίζουμε πολύ καλά τη μορφή που μπορεί να πάρει η «χειραφέτηση» που απονέμεται από οποιαδήποτε πολιτική αρχή.
Ο αστός βρίσκει φυσικό να μιλάει για τους εργάτες ως σκλάβους που είναι το πεπρωμένο τους να παραμείνουν σκλάβοι. Δεν θα δώσει ποτέ ενθάρρυνση στην αυθεντική εργασία που μπορεί να παράγει κάτι πραγματικά χρήσιμο και όμορφο, κάτι που θα ωφελήσει ολόκληρη την ανθρωπότητα. Παρά τους τεράστιους κεφαλαιουχικούς πόρους που έχει στη διάθεσή του στη βιομηχανία και τη γεωργία, ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να επινοήσει τις αρχές μιας νέας κοινωνικής ύπαρξης. Το παρόν του φαίνεται αρκετά επαρκές για τον ίδιον, για όλους τους ισχυρούς που υποκλίνονται σε αυτόν: τσάρους, προέδρους, κυβερνήσεις και σχεδόν όλους τους διανοούμενους και λογίους, όλους εκείνους που με τη σειρά τους υποτάσσουν τους σκλάβους της νέας κοινωνίας. «Υπηρέτες!» φωνάζουν οι αστοί στους πιστούς υπηρέτες τους: «Δώστε στους δούλους την ισχνή ελεημοσύνη που τους αναλογεί, κρατήστε ό,τι σας αναλογεί για τις αφοσιωμένες υπηρεσίες σας και μετά κρατήστε το υπόλοιπο για εμάς!» Σε τέτοιες συνθήκες, η ζωή για αυτούς δεν θα μπορούσε να είναι τίποτα άλλο από όμορφη! — Όχι, δεν συμφωνούμε μαζί σου στα παραπάνω!, ανταπαντούν οι κρατικοί σοσιαλιστές και κομμουνιστές. Τότε στρέφονται προς τους εργάτες, οργανώνοντάς τους σε πολιτικά κόμματα, υποκινώντας τους στην συνέχεια σε εξέγερση ενώ τους προτρέπουν ως εξής:
Διώξτε τους αστούς από την κρατική εξουσία και δώστε την σε εμάς τους κρατιστές σοσιαλιστές και κομμουνιστές, τότε θα σας υπερασπιστούμε και θα σας ελευθερώσουμε.
Μετάφραση – απόδοση Π.
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.230, Οκτώβριος 2022
ΠΗΓΗ: anarchypress.wordpress.com
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
