Ρατσισμός στα ΜΜΕ: Υψηλά τα ποσοστά ρατσιστικού λόγου σε παραδοσιακά μέσα και σόσιαλ μίντια
Ήταν Ιανουάριος του 2014 όταν, με αφορμή την υπόθεση της 4χρονης Μαρίας που θεωρήθηκε αυθαίρετα ότι είχε απαχθεί από Ρομά, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωνε ότι τα μέσα ενημέρωσης στη χώρα μας αναπαράγουν στερεότυπα και γεννούν φοβίες και ρατσισμό. Το ζήτημα επανήλθε πριν από μερικές ημέρες όταν από τηλεοπτική εκπομπή μεταδόθηκαν ρατσιστικοί χαρακτηρισμοί σε βάρος του μπασκετμπολίστα Θανάση Αντετοκούμπο.
Την υπόθεση θα εξετάσει την ερχόμενη Τρίτη το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. Το ερώτημα ωστόσο παραμένει: Πρόκειται για μεμονωμένα κρούσματα ή για πάγιο χαρακτηριστικό των μέσων ενημέρωσης στη χώρα μας; Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο αναλυτής των ΜΜΕ Μάξιμος Αλιμπέρτης υπενθυμίζει ότι σύμφωνα με τις μετρήσεις του Ευρωβαρόμετρου, η Ελλάδα ανήκεις δυστυχώς στις χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά ρατσισμού στην Ευρώπη – ανάλογα ποσοστά εμφανίζουν η Κύπρος, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, οι Βαλτικές χώρες, καθώς επίσης η Τσεχία και η Σλοβακία. «Όπως είναι αναμενόμενο», προσθέτει, «η ρατσιστική ιδεολογία που κυκλοφορεί στην κοινωνία, τους θεσμούς και τις οργανώσεις της, διαπερνά και τα τείχη των ΜΜΕ, όπως και τα τείχη του σχολείου, της αστυνομίας, του στρατού, της εκκλησίας κοκ, ιδιαίτερα των πιο συντηρητικών θεσμών».
Τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι ερευνητές λένε ότι στόχος του ρατσιστικού δημοσιογραφικού λόγου γίνονται τελευταία οι πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα μετά τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας και τη διακοπή της μετακίνησής τους προς τις χώρες της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. «Οι έρευνες κατέγραψαν υψηλά ποσοστά ρατσιστικού λόγου στις εφημερίδες, τους τηλεοπτικούς σταθμούς, και πλέον στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου δραστηριοποιούνται έντονα και με πολλά πρόσωπα ρατσιστικές και φασιστικές οργανώσεις όπως η Χρυσή Αυγή, αλλά και πολλές άλλες» εξηγεί ο Μάξιμος Αλιμπέρτης.
Ο ίδιος επισημαίνει πως ο ρατσιστικός λόγος διαχέεται από τα μμε με διάφορους τρόπους. Ένας τέτοιος τρόπος είναι η επιμονή στην εθνοτική ταυτότητα ενός ατόμου που έχει τελέσει κακουργηματικές πράξεις. Διακρίνεται όμως ακόμη κι όταν «οι δημοσιογράφοι απροβλημάτιστοι στέκονται απέναντι στο ρατσιστικό λόγο των καλεσμένων τους, αν δεν τον υποθάλπτουν κιόλας, ή όταν συγκαλύπτουν τις ρατσιστικές ενέργειες» – ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η δράση της Χρυσής Αυγής στον Αγιο Παντελεήμονα.
Υπάρχει όμως και μια φωτεινή πλευρά; Με άλλα λόγια, τα ΜΜΕ αναπαράγουν μόνο τα αρνητικά στερεότυπα ή μπορεί να τους πιστωθεί και η αναπαραγωγή ενός λόγου που «εκπαιδεύει» την κοινωνία αντιρατσιστικά; «Το πρόβλημα είναι σύνθετο» απαντά ο Μάξιμος Αλιμπέρτης. «Οσο πιο παραδοσιακή είναι μια κοινωνία τόσο πιο ρατσιστική είναι ή μπορεί να γίνει όταν έρθει σε επαφή, και μάλιστα ανταγωνιστική επαφή, όπως για παράδειγμα στην επαφή που έχουν εργοδότης – εργαζόμενος, ιδιοκτήτης – ενοικιαστής κ.λπ., με το διαφορετικό. Και η Ελλάδα είναι μια χώρα σε μεγάλο βαθμό ακόμα παραδοσιακή. Αυτό μεταξύ άλλων συνεπάγεται ότι η ρατσιστική νοοτροπία και ιδεολογία έχει αποτυπωθεί στη γλώσσα που μιλάμε, στα λεκτικά σχήματα που χρησιμοποιούμε, στις λέξεις που χρησιμοποιούμε, στις στερεότυπες ερμηνείες που χρησιμοποιούμε για να εξηγήσουμε κάποια περιστατικά».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τα ιδιωτικά, εκμεταλλεύονται αυτήν την “έτοιμη” ύλη, δηλαδή τις αποδεκτές από το κοινό αντιλήψεις, προκειμένου να πουλήσουν φύλλα ή να αποκτήσουν κοινό και έτσι διαφημίσεις. Φυσικά με το πέρασμα του χρόνου η ρατσιστική στάση απέναντι στις συγκεκριμένες ομάδες που στοχοποίησαν για χρόνια υποχωρεί, όπως λ.χ. έγινε με τους Αλβανούς που εδώ και χρόνια ζουν στην Ελλάδα. Όμως ο ρατσισμός των ΜΜΕ όπως και της ελληνικής κοινωνίας δεν υποχώρησε. Τη θέση των Αλβανών, των Βουλγάρων, των Ρώσων, των Ρουμάνων κ.λπ. πήραν οι μετανάστες και πρόσφυγες».
Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο: «Επειδή το έργο τους είναι η παραγωγή πληροφοριών που χρειαζόμαστε στην καθημερινή ζωή, ιδιαίτερα με το σύγχρονο τρόπο ζωής που διάγουμε, μαζί με τις πληροφορίες “καταπίνουμε” ανώδυνα και το δηλητήριο του ρατσισμού με τον οποίο περιτυλίγονται. Έτσι ο ρατσισμός γίνεται δημόσια αξία, δημόσια αποδεκτός, αν δεν επιβάλλεται κιόλας μερικές φορές διαμέσου των σχέσεων εξουσίας στο περιβάλλον στο οποίο ζούμε, όπως το σπίτι, ο χώρος εργασίας, η εκκλησία κοκ» αναφέρει.
«Ο ρατσισμός κρύβεται πάντα στο νόημα των λέξεων ή των εικόνων» καταλήγει ο Μάξιμος Αλιμπέρτης. Τρόπος για να αντιμετωπιστεί πάντως το πρόβλημα υπάρχει: «Ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ, αν τηρηθεί, μπορεί να αποφευχθούν αρκετά “φάουλ” σκόπιμα ή μη στην πρακτική των δημοσιογράφων. Το ίδιο κι αν τηρηθούν οι αρχές της “Χάρτας της Ειδομένης” και οι κώδικες δεοντολογίες διεθνών δημοσιογραφικών οργανώσεων. Και μην ξεχνάμε ότι αυτό πρέπει να γίνεται από πολύ νωρίς, από τη στιγμή που ξεκινούν να σπουδάζουν στα πανεπιστήμια».
Λάνγκφορντ, Τόμας, Μίντλετον και ΜακΦάντεν λένε «όχι» στον ρατσισμό, μέσω του ΑΠΕ-ΜΠΕ
Το ρατσιστικό σχόλιο που εκτοξεύτηκε προς τον Θανάση Αντετοκούνμπο δεν έφτασε ποτέ στον… αποδέκτη του. Ένα «τοίχος προστασίας» υψώθηκε άμεσα μπροστά στον Έλληνα διεθνή φόργουορντ του Παναθηναϊκού, πρώτα από ανθρώπους, διάσημους και μη, από όλους τους χώρους εντός των συνόρων και εν συνεχεία από την παγκόσμια κοινότητα, καθώς το θέμα έκανε το γύρο του κόσμου, μέσα από το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων και τον ηλεκτρονικό Τύπο των ΗΠΑ, που το αναπαρήγαγαν, μετά την τοποθέτηση του αδερφού του, Γιάννη Αντετοκούνμπο, που δρέπει δάφνες στο ΝΒΑ.
Εντός των τειχών, ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, φρόντισε να καταδικάσει το συμβάν αναρτώντας στα social media μία φωτογραφία με τον ίδιο να φορά τη φανέλα της Εθνικής με το όνομα του Αντετοκούνμπο. Από τον καλλιτεχνικό χώρο, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη έσπευσε με μήνυμά της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να εκφράσει την αγάπη και τη στήριξή της στον «πράσινο» φόργουορντ, ενώ σύσσωμη, ως αναμενόταν, ήταν η καταδίκη σε κάθε μορφή και έκφανση του ρατσισμού, από το χώρο του αθλητισμού.
Τέσσερις αθλητές καταδίκασαν, μέσω του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ), το ρατσισμό στο χώρο τους. Ο πάουερ φόργουορντ και ο γκαρντ του Παναθηναϊκού, ΝτεΣόν Τόμας και Κιθ Λάνγκφορντ, αντίστοιχα, ο Ντάριλ Μίντλετον, ο οποίος έχει συνδέσει το όνομα του με τις επιτυχίες του «τριφυλλιού» σε Ελλάδα και Ευρώπη και ο Θαντ ΜακΦάντεν, ο οποίος πληροφορήθηκε το συμβάν στην Ισπανία, όπου αγωνίζεται με την Τενερίφη.
«Ο αθλητισμός θα πρέπει να δείξει στην κοινωνία πως θα πρέπει να λειτουργούν οι άνθρωποι»
O Κιθ Λάνγκφορντ ήταν πραγματικά… χείμαρρος στην τοποθέτηση του στο ΑΠΕ, επί του θέματος, με τον Αμερικανό γκαρντ να θέτει τον αθλητισμό ως πρότυπο, στο οποίο θα πρέπει να βασιστεί η κοινωνία.
«Ο αθλητισμός θα πρέπει να δείξει στην κοινωνία πως θα πρέπει να λειτουργούν οι άνθρωποι, ο ένας προς τον άλλο. Ο αθλητισμός είναι το μοναδικό μέρος όπου βλέπεις άνδρες και γυναίκες διαφορετικών εθνικοτήτων να δουλεύουν μαζί για ένα κοινό στόχο, χωρίς να σκέφτονται το χρώμα του συναδέλφου τους», είπε αρχικά ο Λάνγκφορντ και πρόσθεσε:
Δυστυχώς ο κόσμος έχει ακόμα να διανύσει πολύ δρόμο προς την αποδοχή του χρώματος των ανθρώπων στην καθημερινή ζωή τους. Δε νομίζω ότι οι φίλαθλοι καταλαβαίνουν τον θυμό και οι προσβολές που χρησιμοποιούν όχι μόνο κάνουν ζημιά στους ίδιους και στο πρόσωπο στο οποίο απευθύνονται, αλλά αυτό επηρεάζει τα παιδιά, τα εγγόνια και τα μέλη της οικογένειας τους, που τους βλέπουν ως παράδειγμα.
Δε νομίζω ότι ο ρατσισμός μπορεί να “ξεριζωθεί”, αλλά νομίζω ότι οι άνθρωποι μπορούν να βελτιωθούν στο να ελέγχουν τις πράξεις και τα συναισθήματα τους, όταν είναι αναγκαίο. Ποτέ δεν θα σου αρέσουν όλοι αυτοί που συναντάς, αλλά ο σεβασμός είναι απαραίτητος. Ποτέ δεν θα ζητωκραυγάζεις για κάθε παίκτη/ομάδα, αλλά η αθλητική συμπεριφορά είναι εξίσου σημαντική.
Η κοινωνία θα πρέπει πραγματικά κοιτάξει τις αθλητικές ομάδες, επειδή αυτός είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι θα πρέπει πραγματικά να λειτουργούν μεταξύ τους».
«Όλοι είμαστε ίσοι»
Ο ΝτεΣόν Τόμας υπογράμμισε μέσω του ΑΠΕ-ΜΠΕ την ανάγκη να σταματήσει να διαιωνίζεται ο ρατσισμός στην ανθρωπότητα και μας παραθέτει τη δική του λύση για την εξάλειψη του φαινομένου…
«Δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει ρατσισμός στον κόσμο. Δεν επιτρέπεται να επιβιώνει ο ρατσισμός στην ανθρωπότητα», μας είπε αρχικά ο πάουερ φόργουορντ του «τριφυλλιού» για να προσθέσει: «Για να εξαλειφτεί και να σταματήσει να διαιωνίζεται θα πρέπει ο κόσμος να σταματήσει να μιλάει για τον ρατσισμό. Επειδή ασχολούμαστε και το συζητάμε συνεχίζει να υφίσταται ρατσισμός. Όλοι είμαστε ίσοι και έτσι πρέπει να συμπεριφερόμαστε. Προσωπικά αντιμετωπίζω τον κάθε άνθρωπο ως ίσο προς ίσο, χωρίς καμία διάκριση και έτσι πρέπει να κάνουμε όλοι».
«Δεν μπορώ να πιστέψω ότι εν έτει 2018 υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που σκέφτονται έτσι»
Μία πενταετία σε έναν σύλλογο είναι αρκετή για να συνδεθείς και να γίνεις ένα μαζί του. Ο Ντάριλ Μίντλετον, ο οποίος το διάστημα 2000 με 2005 αγωνίστηκε στον Παναθηναϊκό, ενώ πλέον βρίσκεται στο πλευρό του Δημήτρη Ιτούδη στην ΤΣΣΚΑ Μόσχας, παρακολουθεί τα δρώμενα στους «πράσινους». Ο 52χρονος απάντησε άμεσα στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, όταν του γνωστοποιήθηκε το… ατυχές περιστατικό, που είχε πρωταγωνιστή έναν οπαδό του Ολυμπιακού και τον παίκτη του Παναθηναϊκού, Θανάση Αντετοκούνμπο.
«Με μεγάλη μου λύπη πληροφορήθηκα για το ρατιστικό σχόλιο ενός οπαδού-παρουσιαστή με αποδέκτη τον Θανάση Αντετοκούνμπο», μάς είπε αρχικά ο Ντάριλ Μίντλετον για να προσθέσει αγανακτισμένος: «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι εν έτει 2018 υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που σκέφτονται έτσι».
Ποια θα ήταν η αντίδραση αν είχε συμβεί ανάλογο περιστατικό στις ΗΠΑ; «Αν αυτό συνέβαινε στις ΗΠΑ θα είχε χάσει τη δουλειά του την επόμενη ημέρα».
Για να καταλήξει… «Έπαιξα πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Στις ελληνικές ομάδες αγωνίζονται κάθε χρόνο πολλοί Αφροαμερικανοί αθλητές. Επίσης, στην Εθνική Ελλάδας αγωνίζεται ο Γιάννης και ο Θανάσης Αντετοκούνμπο, δύο Ελληνονιγηριανοί παίκτες που αγαπούν την πατρίδα τους. Θεωρώ πως τέτοια ρατσιστικά σχόλια δεν πρέπει να μένουν ατιμώρητα».
«ΛΕΜΕ ΟΛΟΙ ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ»
Το ρατσιστικό σχόλιο κατά του Θανάση Αντετοκούνμπο έκανε το γύρο της Ευρώπης, με έναν γνώριμο μας από τη θητεία του στο ελληνικό πρωτάθλημα να το πληροφορείται και να στέλνει μέσω του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων το δικό του μήνυμα. Ο λόγος για τον Θαντ ΜακΦάντεν, ο οποίος τη σεζόν 2016-17 φόρεσε τη φανέλα του ΠΑΟΚ, ενώ την επόμενη της Κύμης. Πλέον, ο Αμερικανός με γεωργιανό διαβατήριο ιδρώνει στα ισπανικά παρκέ με την Τενερίφη. Ωστόσο, το μυαλό του βρίσκεται ακόμη στην Ελλάδα, με τον ίδιο να παρακολουθεί την πορεία των «αιωνίων». Άλλωστε για τον ίδιο είχε μιλήσει με τα καλύτερα λόγια ο Θανάσης Γιαννακόπουλος, ενώ το όνομα του είχε ακουστεί το καλοκαίρι για τον Παναθηναϊκό…
«Ένα πράγμα μπορώ να πω μόνο για το περιστατικό και σε παρακαλώ να το βάλεις με κεφαλαία γράμματα: ΛΕΜΕ ΟΛΟΙ ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ. Δεν χωρούν τέτοιες αντιλήψεις στις μέρες μας!», επισήμανε ο Θαντ ΜακΦάντεν.
Κοινοποίηση άρθρου
Αρθρογράφος
