Απόψεις

Το νερό στον 21ο αιώνα – Α΄ Μέρος Νερό και ζωή – Γη: Υδάτινος Πλανήτης — Ανησυχία για το μέλλον (του Γεωργίου Κ. Στουρνάρα)

του Γεωργίου Κ. Στουρνάρα,
Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Πανεπιστημίου Αθηνών
Υδρογεωλογίας, Τεχνικής Γεωλογίας, Περιβαλλοντικής Γεωλογίας

ΜΕΡΟΣ 1ο

Εισαγωγή

Το νερό στον πλανήτη ήταν πάντα ένα πρόβλημα λόγω της φυσικής ανισοκατανομής του και λόγω της συνεχώς αυξανόμενης χρήσης του. Ωστόσο, με την είσοδο στον 21ο αιώνα το νερό μεταφέρει παλαιότερα χρονίζοντα προβλήματα που επιδεινώνουν τη γενικότερη κατάσταση και δυναμιτίζουν τη ειρήνη, τη δημιουργία και τη συνεργασία των λαών, αλλά και την ευημερία σε ειρηνικές συνθήκες. Επειδή θα ειπωθούν κάποιες «γενικότητες» ή κάποια «άσχετα γεγονότα» και επειδή όλοι πρέπει να πάρουν θέση, ιδιαιτέρως εκείνοι που είναι επιστημονικώς πληροφορημένοι, ή εκείνοι που έχουν την ευθύνη των λήψεων αποφάσεων, υπενθυμίζεται ένα μέρος από το Πρόλογο του Ερνεστ Χεμινγουαίη, στο βιβλίο του «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» που λέει …Όταν ένας σβώλος χώμα αποσπάται από την ξηρά και πέφτει στη θάλασσα, τότε δεν χάνεται μόνο από το μέρος που αποσπάστηκε. Χάνεται από ολόκληρη τη στεριά. Έτσι, από άγνοια ή αφέλεια, μη ρωτάς ποτέ «για ποιον χτυπά η καμπάνα»… Η καμπάνα χτυπά για σένα!

Η ζωή ξεκίνησε από το νερό (θάλασσα). Το νερό, σαν θάλασσα, ποτάμι, λίμνη, βροχή, χιόνι, πάγος, χαλάζι, δρόσος, πάχνη, πηγή (κοινή ή ιαματική), πηγάδι, νερόμυλος, κανάλι, καταρράκτης και τόσα άλλα, έχει σημαδέψει (έχει γράψει) τη Μυθολογία, την Ιστορία, τη Λαογραφία, τις Θρησκείες και τη Θρησκειολογία, την Επιστήμη, τη Φιλοσοφία, τις Τέχνες, τα Γράμματα. Αντιπροσωπεύει το αγίασμα και τον καθαρμό σε όλες τις θρησκείες. Έχει γεννήσει θρύλους και δοξασίες, έχει εμπνεύσει παραμύθια. Έχει γεννήσει, συντηρήσει, αναπτύξει και καταστρέψει πολιτισμούς. Έχει πνίξει πόλεις και χωριά, έχει διψάσει λαούς, έχει γκρεμίσει βουνά και ανθρώπινα έργα, έχει αποθέσει στη θάλασσα τεράστιους όγκους γης στο δρόμο προς το Πανεπίπεδο. Αποτελεί το αποκλειστικό αντικείμενο, τη βάση ή βασικό στοιχείο Επιστημών. Το σώμα του ανθρώπου αποτελείται από νερό κατά 70%.Υπάρχουν οργανισμοί που επιζούν χωρίς αέρα, χωρίς νερό, κανένας. Το νερό είναι η ίδια η ζωή, είναι η φύση, είναι το περιβάλλον, είναι η ίδια η ύπαρξη…

Το νερό της υδρόσφαιρας, που είναι συγκεκριμένη ποσοτικώς, μετασχηματίζεται αενάως, στο πλαίσιο του υδρολογικού κύκλου, σε ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχή, χιόνι, χαλάζι κ.α.), απορροή, κατείσδυση, εξάτμιση και διαπνοή και πάλι κατακρημνίσματα κ.ο.κ. Η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή, όσο φαίνεται, δεδομένου ότι υπάρχουν τα δευτερογενή, τριτογενή κ.ο.κ. φαινόμενα που περιπλέκουν το θέμα π.χ. το νερό που ρέει επιφανειακώς, εξατμίζεται, κατά ένα μέρος, διηθείται, κατά ένα άλλο μέρος, και κατεισδύει ή το νερό που έχει κατεισδύσει και έχει εμπλουτίσει τον υδροφόρο ορίζοντα βγαίνει στην επιφάνεια με τη λειτουργία μιας πηγής και ενσωματώνεται στην επιφανειακή απορροή κ.λπ.

Τόσο στο φυσικό περιβάλλον, όσο και στο αστικό (δομημένο), το νερό είναι στοιχείο καθοριστικό στις χρήσεις γης και στη φυσική ή τεχνητή εξέλιξη του περιβάλλοντος, όπως είναι το ανάγλυφο (διαμορφώνεται από το νερό), η βλάστηση (συντηρείται και καρπίζει από το νερό), το έδαφος (φιλοξενεί το νερό), το υπέδαφος (φιλοξενεί το νερό), το νερό το ίδιο ή άλλα στοιχεία που έχουν σχέση με νερό, όπως και όλα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Κάτι ανάλογο συμβαίνει με το δομημένο περιβάλλον (σπίτια, δρόμοι, άλλα), το αγροτικό περιβάλλον (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, άλλα), το βιομηχανικό περιβάλλον (βιομηχανία, βιοτεχνία, άλλα), τα μεγάλα τεχνικά έργα υποστηρίξεως (οδικά, λιμενικά, αερομεταφορών, φράγματα, σήραγγες, άλλα) κ.α.

Σχηματική απεικόνιση της κυκλοφορίας επιφανειακών και υπογείων νερών, ασχέτως με τα διοικητικά όρια (σύνορα κ.λπ.)

Νερό και ζωή

Η σχέση του έμβιου (οργανικού) κόσμου με τον αβιοτικό (ανόργανο) είναι απλώς ότι η ζωή γεννάται και αναπτύσσεται πάνω ή μέσα στο γεωλογικό περιβάλλον; Η απάντηση είναι ΟΧΙ! Η σχέση των δύο κόσμων είναι πολύ πιο δυναμική, ουσιαστική, αλληλεξαρτώμενη. Οι δύο κόσμοι συνυπάρχουν με τρόπο ενεργό. Το νερό αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ των δύο κόσμων και, επί πλέον, συντηρεί μία άλλη γέφυρα, τη φωτοσύνθεση (μετατροπή ανόργανης ύλης σε οργανική).

Ο Θαλής ο Μιλήσιος πρωτομίλησε για το θέμα αυτό με τη γνωστή ρήση …αρχή πάντων ύδωρ… Στα νεότερα χρόνια, ο Ρώσος Γεωεπιστήμονας Vladimir Vernadsky(1863-1945) διατύπωσε, μια καινοφανή (τότε) άποψη, που σήμερα δεν θεωρείται καθόλου υπερβολική, θεωρώντας τη ζωή ως κύρια γεωλογική δύναμη (που συντελεί στη γεωλογική εξέλιξη). Προεξοφλώντας την ύπαρξη της Υπερθάλασσας, την οποία ανέλυσαν στη συνέχεια οι Mark και Dianna McMenamin,αποκάλεσε την έμβια ύλη «ζωογονημένο ύδωρ», ορισμός που αποτελεί μια έξοχη περιγραφή της ζωής. Η συμμετοχή του γεωλογικού περιβάλλοντος στην εμφάνιση, ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής δεν περιορίζεται σε παθητικό επίπεδο, ως υπόστρωμα, ή θρεπτικό και συντηρητικό στοιχείο. Αυτό, γίνεται φανερό μέσω του ρόλου του νερού στη συμβίωση, που είναι η γέφυρα που ενώνει τον έμβιο και τον αβιοτικό κόσμο, την ανόργανη και την ενόργανη ύλη, τα φυτά και ζώα και το γεωλογικό περιβάλλον. Έτσι και στο πλαίσιο αυτό, η ζωή στον πλανήτη μας χαρακτηρίζεται από την άμεση ή έμμεση, ορατή ή τεκμαιρόμενη, μόνιμη ή παροδική συμβίωση, διαπίστωση που έκανε τη γνωστή βιολόγο Lynn Margulis να ονομάσει τον πλανήτη μας, «συμβιωτικό πλανήτη». Γέφυρα των δύο κόσμων και εργαλείο της συμβιώσεως: Το Νερό. Κοινός παρονομαστής σε όλες τις μορφές συμβιώσεως, επομένως, σε όλες τις μορφές ζωής, ως πηγή ή περιβάλλον ζωής, είναι το νερό. Η έννοια «Γαία», αρχαιοελληνική ονομασία της μητέρας γης, εμπεριέχει ως αξίωμα το ότι η Γη είναι ζωντανή. Μια άλλη, ανάλογη, προσέγγιση του ίδιου θέματος είναι ότι το νερό συνιστά θεμελιώδες συστατικό και κινητήρια δύναμη της (γνωστής τα τελευταία χρόνια) «θεωρίας της Γαίας» του J.E. Lovelock, που, μεταξύ άλλων, υποστηρίζει ότι …τα χαρακτηριστικά των αερίων της ατμόσφαιρας, των πετρωμάτων και των υδάτων στην επιφάνεια και στο εσωτερικό της γης, ρυθμίζονται μέσω της αναπτύξεως, του θανάτου, του μεταβολισμού και των άλλων δραστηριοτήτων των έμβιων οργανισμών. Η δράση του περιβάλλοντος, κοινή και για τους δύο κόσμους, έκανε τη ζωή, που ξεκίνησε στη θάλασσα, να κατακτήσει και την, αρχικώς, εχθρική στεριά. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία, η σπάνις θρεπτικών ουσιών και η ολέθρια αποξήρανση στην πρώιμη Γη, υπερνικήθηκαν (μέσω της διπλής υδατικής γέφυρας) λόγω της ενεργούς συνυπάρξεως, της αμοιβαίας επωφελούς επιδράσεως, δηλαδή της συμβιώσεως του έμβιου με τον αβιοτικό κόσμο, πράγμα που τεκμηριώθηκε αναλυτικώς στην προαναφερθείσα «Θεωρία της Υπερθάλασσας».

Από πλευράς περιβάλλοντος, το νερό είναι, επίσης, ένα στοιχείο προσβάλλον (διάβρωση, αποσάθρωση, ενυδάτωση) και προσβαλλόμενο (χημική υποβάθμιση).

Η σχέση ανθρώπου – φυσικού περιβάλλοντος έχει τρεις τομείς. Τις χρήσεις γης (το νερό είναι βασικός και καθοριστικός παράγοντας), τη χρήση των φυσικών πόρων (το νερό είναι το ίδιο φυσικός πόρος αλλά καθορίζει και την ύπαρξη και χρήση όλων των υπολοίπων) και την επαναδιάθεση στο περιβάλλον των υποπροϊόντων της ανθρώπινης δραστηριότητας (το νερό είναι αυτό που, κυρίως, προσβάλλεται). Η ίδια αυτή σχέση έχει και κάποιες διαστάσεις, που ισχύουν και για το νερό, ή, κυρίως για το νερό.

Έτσι, το νερό, ως βασικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος και καθοριστικό στοιχείο για τα άλλα περιβαλλοντικά στοιχεία, εισέρχεται στον 21ο αιώνα χαρακτηριζόμενο από Ποσοτική Ανεπάρκεια (χωρική και χρονική ανισοκατανομή, αύξηση πληθυσμού και αναγκών, πραγματική και εικονική ανεπάρκεια, ερημοποίηση), από Ποιοτική Υποβάθμιση (μόλυνση – ρύπανση, υφαλμύρωση παρακτίων υδατικών συστημάτων),από το συνδυασμό Νερό και Πόλεμος (πόλεμος για το νερό, πόλεμος με το νερό, το νερό θύμα του πολέμου, διασυνοριακά νερά), την Ιδιωτικοποίηση και τις Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής.

Γη: Υδάτινος Πλανήτης

Η Γη είναι μια σφαίρα που καλύπτεται από ένα υγρό περίβλημα, που δημιουργούν οι ωκεανοί, θάλασσες και κάθε άλλη υδάτινη μορφή. Το περίβλημα αυτό είναι γνωστό σαν Υδρόσφαιρα. Η απόσταση της Γης από τον Ήλιο (150.000.000 Km) είναι αυτή που επιτρέπει τη διατήρηση της Υδρόσφαιρας δηλαδή το νερό σε υγρή μορφή. Εκτιμάται ότι, αν αυτή η απόσταση ήταν μικρότερη από 134.000.000 Km, το νερό θα εξατμιζόταν συνεχώς, δηλαδή θα παρέμενε μονίμως σε κατάσταση υδρατμών. Αν η απόσταση ήταν μεγαλύτερη, το νερό θα παρέμενε μονίμως σε κατάσταση πάγου. Έτσι, ο Ήλιος βρίσκεται στη σωστή απόσταση για τη διατήρηση του υδρολογικού κύκλου, πηγής κάθε ζωής στον πλανήτη μας.

Μιλώντας με αριθμούς, οι υδάτινοι όγκοι που διακινούνται στο φυσικό περιβάλλον και πέφτουν στην επιφάνεια της γης με τη μορφή των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι, χαλάζι κ.λπ.), ανέρχονται σε 120.000 Km3 ετησίως, που αντιστοιχούν σε 1% των συνολικών επιφανειακών υδατικών συγκεντρώσεων και στο 0.001% των αντίστοιχων υπογείων υδατικών συγκεντρώσεων. Ωστόσο, οι ποσότητες αυτές δεν κατανέμονται με ομοιόμορφο τρόπο, λόγω της φυσικής ανισοκατανομής των κατακρημνισμάτων από την κυκλοφορία των αερίων μαζών, που κατευθύνει τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα.

Από στατιστικά στοιχεία της UNESCO (που, μάλιστα, έχουν μεταβληθεί προς το χειρότερο) προκύπτει ότι ο μισός πληθυσμός της γης, πολύ πάνω από δύο δισεκατομμύρια, δεν διαθέτει υγιεινό νερό σε επαρκείς ποσότητες. Στις αγροτικές περιοχές, όπου η κατάσταση είναι χειρότερη, μόνο το 29% έχει πρόσβαση σε πηγές πόσιμου νερού και ακόμα λιγότερο, το 13%, διαθέτει εγκαταστάσεις υγιεινής. Επί πλέον, πάνω από 400 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από γαστρεντερίτιδα, πάνω από 200 εκατομμύρια, από σχιστοσωμίαση, πάνω από 30 εκατομμύρια, από ογκοκερκίαση, ασθένειες που μεταδίδονται με το νερό. Έχει, ακόμα, υπολογιστεί ότι, αν ο πληθυσμός όλης της γης είχε πρόσβαση σε πόσιμο νερό, το παγκόσμιο ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας θα μπορούσε να μειωθεί στο μισό, κυρίως με την εξαφάνιση των διαρροϊκών ασθενειών

Κατανάλωση νερού, δείκτης ευημερίας

Η αλήθεια είναι ότι η παγκόσμια κατανάλωση νερού διπλασιάζεται κάθε 20 χρόνια, αναπτυσσόμενη με διπλάσιους ρυθμούς από ότι η αύξηση του πληθυσμού. Το γεγονός αυτό θα πρέπει, εκ των πραγμάτων και εκ των αποτελεσμάτων, να αποδοθεί σε δύο παράγοντες. Ο ένας είναι η αυτή η ίδια η αύξηση του πληθυσμού και ο δεύτερος, η βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως, που προϋποθέτει αύξηση της υδατικής καταναλώσεως, καθώς η τελευταία αποτελεί έναν από τους βασικούς δείκτες του επιπέδου αναπτύξεως. Βλέποντας κανείς το διάγραμμα παγκόσμιας καταναλώσεως νερού, ανά ήπειρο, παρατηρεί μια συνεχή από απότομη αύξηση στην παγκόσμια κατανάλωση, που, μάλιστα, γίνεται ακόμα πιο απότομη από το έτος 2.000 και μετά. Προσεκτικότερη παρατήρηση του διαγράμματος αυτού δείχνει ότι η καμπύλη της παγκόσμιας καταναλώσεως επηρεάζεται από την αντίστοιχη της Ασίας, καθώς οι άλλες ήπειροι δείχνουν πολύ μικρή αύξηση της υδατικής καταναλώσεως. Η αύξηση της ασιατικής καμπύλης οφείλεται πολύ λίγο στη βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως, κυρίως, όμως, στη τεράστια αύξηση του πληθυσμού.

Ανησυχία για το μέλλον

Γενικά

Συμφώνως με στοιχεία του Ο.Η.Ε., πολύ σύντομα η κρίση γύρω από το νερό θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ζούμε ενώ, παραλλήλως, θα απειλήσει με αφανισμό ολόκληρους πληθυσμούς. Οι χάρτες σημερινής, προβλεπόμενης, σπανιότητας νερού, εμφανίζουν, πέραν των περιοχών πραγματικής υδατικής σπανιότητας, το μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής, τη Ν. Αμερική, το Μεξικό, την Τουρκία, τη ΝΑ Ασία και την Αυστραλία στην κατηγορία της «οικονομικής» σπανιότητας νερού, πράγμα που σημαίνει μια σπανιότητα, πλασματική, αλλά υπαρκτή και μη αντιμετωπίσιμη, λόγω απροσέγγιστου οικονομικού κόστους. Επί πλέον, ενώ η έλλειψη νερού αποτελεί το κύριο πρόβλημα για μεγάλες περιοχές και μεγάλους πληθυσμούς του πλανήτη μας, το πλεόνασμα είναι, πολλές φορές, εξ ίσου σοβαρό πρόβλημα (πλημμύρες πάσης φύσης). Το σημείο αυτό επισημαίνεται η διαφορετικότητα δύο όρων που, πολλές φορές συγχέονται ηθελημένως ή όχι. Πρόκειται γιε τη Λειψυδρία, που είναι η μειωμένη προσφορά νερού, σε σχέση με διαμορφωμένες ανάγκες και η Ξηρασία, που είναι η μειωμένη προσφορά νερού από την ατμόσφαιρα, σε σχέση με διαμορφωμένους στατιστικούς μέσους όρους.

Ερημοι– Ερημοποίηση

Πέραν της γνωστής εικόνας των απέραντων αμμωδών εκτάσεων και του καυτού ήλιου, η γενικότερη έννοια της ερήμου εμφανίζεται και σε άλλες περιοχές του πλανήτη, με διαφορετική εικόνα και τοπίο, όπως π.χ. οι στέπες της κεντρικής Ασίας, με πολύ ψυχρούς χειμώνες, οι πολικές περιοχές και η Γροιλανδία, όπου το νερό είναι εγκλωβισμένο (ουσιαστικώς αδρανοποιημένο) με τη μορφή του πάγου, μη συμμετέχοντας στις περιβαλλοντικές διαδικασίες κ.α. Κοινό γνώρισμα όλων των ερημικών περιοχών είναι ότι, κατά μέσο όρο, το νερό που πέφτει, ως βροχόπτωση, είναι λιγότερο από το νερό που εξατμίζεται και η ζωή, με όποια μορφή κι αν εμφανίζεται, πρέπει να προσαρμοστεί σ’ αυτό το υδατικό έλλειμμα.

Απερήμωση

Αφού, με άλλα λόγια, ερημοποίηση είναι το έλλειμμα νερού στην ανώτερη εδαφική ζώνη, είτε λόγω μειωμένης προσφοράς, είτε λόγω ανθρώπινης παρέμβασης προς την κατεύθυνση αυτή, απερήμωση, είναι οι φυσικές και, κυρίως, οι τεχνητές επανορθωτικές διαδικασίες για τη μείωση, ελαχιστοποίηση ή και εξάλειψη του φαινομένου της ερημοποιήσεως. Η κατανομή της τρωτότητας, του πλανήτη στα σχετικά διαγράμματα, είναι ενδεικτική, συνδυαζόμενη με τις χρήσεις γης, τα διαθέσιμα υδατικά δυναμικά, τα εθιμικά προβλήματα και το βαθμό ενημερώσεως και παιδείας των πληθυσμών.

Οι παράγοντες που προκαλούν το φαινόμενο της ερημοποιήσεως είναι, γενικώς:

Το κλίμα
Η φυσιογραφία
Η γεωλογία
Το έδαφος
Η Υδρολογία και Υδρογεωλογία
Οι ανθρωπογενείς επιδράσεις
Άλλες ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής
Η σοβαρότητα του προβλήματος σε παγκόσμια κλίμακα, οδήγησε στην κατάρτιση της «Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της Ερημοποιήσεως», με ειδικό παράρτημα για τις χώρες της Μεσογείου

Ποιοτική υποβάθμιση των υδατικών συστημάτων

Επτά, μόνο, χώρες είναι υπεύθυνες για το 50% της παγκόσμιας ρυπάνσεως, ενώ το 70% των φυσικών πόρων καταναλώνεται από το 25% του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών. Επισημαίνεται ότι 170 εκατομμύρια στρέμματα τροπικών δασών καταστρέφονται κάθε χρόνο. Η αναμενόμενη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού σε 11 δισεκατομμύρια, στα επόμενα 40 χρόνια, και ο τετραπλασιασμός της βιομηχανικής παραγωγής είναι δεδομένα, που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τώρα ή έπρεπε να έχουν, ήδη, αντιμετωπιστεί. Τέλος, εκτιμάται ότι η μόλυνση του περιβάλλοντος, με προεξάρχουσα τη μόλυνση του υδατικού περιβάλλοντος, ευθύνεται για το 20-25% των θανάτων παγκοσμίως.

Κύριες ανθρωπογενείς επιβαρύνσεις των υδατικών συστημάτων

Γεωργία. Φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, λιπάσματα (κυρίως Νιτρικά), αεροψεκασμοί, αποστραγγιστικές τάφροι. Επιστρεφόμενη αρδευτική ροή (irrigation return flow).

Κτηνοτροφία. Απόβλητα και λύματα κτηνοτροφικών μονάδων και συνδεδεμένων μονάδων επεξεργασίας κρέατος.

Βιομηχανία. Διάθεση αποβλήτων (στερεών, υγρών, αερίων) αναλόγως του είδους της βιομηχανίας της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας, του μεγέθους παραγωγής και της ενδεχόμενης επεξεργασίας των αποβλήτων αυτών.

Σκουπιδότοποι. Ανεξέλεγκτη ή τυχαία διάθεση απορριμμάτων. Διασταλάγματα, πρωτογενή (από τα υγρά των απορριμμάτων) και δευτερογενή (από το νερό της βροχής).

Νεκροταφεία. Παραγωγή ρευστών από ρευστοποίηση, αμμωνιοποίηση και αζωτοποίηση, πλούσιων σε COD, CI-, S042-, HC03- κ.λπ.

Υπόνομοι. Διαρροές από κατασκευαστικές ατέλειες ή θραύσεις από φορτία εδάφους, σεισμούς, ριζικά συστήματα, φθορές υλικών κ.α.

Βόθροι. Κυρίως από τους διηθητικούς βόθρους, αλλά και από στεγανούς λόγω διαρροών ή διαφυγών αερίων (ΝΗ4, Ρ04).

Μεταλλευτική δραστηριότητα. Απόκλιση γραμμών ροής υπόγειου νερού προς μεταλλείο (χώρος άπειρης περατότητας), επιβάρυνση κατά τη διέλευση του, επιβάρυνση κατά τη διέλευση του από τις συγκεντρώσεις των στείρων του μεταλλείου.

Πετρελαιοειδή. Δημιουργία «νέφους» λόγω της μη διαλυτότητάς τους από το νερό και του μικρότερου ειδικού βάρους τους που τους κάνει να επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού.

Ραδιενεργά απόβλητα. Κίνδυνοι προφανείς, με απαιτούμενη συγκεκριμένη αντιμετώπιση,. Αυτή, αναφέρεται σε αποθήκευση με κατάλληλες διατάξεις και κατασκευές, σε κατάλληλους γεωλογικούς σχηματισμούς, κυρίως δόμους εβαποριτών, αδιαπέρατους και αδρανείς σε σχέση με τα απόβλητα αυτά.

Θεμελιώδης αρχή της Περιβαλλοντικής Υδρολογίας

Όλοι οι ρύποι ανεξαρτήτως φύσης, προελεύσεως και τρόπου διαθέσεως τους στο περιβάλλον, αργά ή γρήγορα, αμέσως ή εμμέσως, τροποποιημένοι ή ως έχουν θα καταλήξουν σε έναν υδάτινο αποδέκτη. Επομένως, στο πλαίσιο της προηγούμενης περιβαλλοντικής αρχής

Η υπερκατανάλωση νερού
Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού
Η συνεχής βελτίωση του βιοτικού επιπέδου
Η εντατικοποίηση των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων
Η συνεχής αύξηση υποπροϊόντων (λύματα, απορρίμματα κ.α.)
Η συνειδητή ή αθέλητη υποεκτίμηση όλων αυτών
με τον τρόπο που συντελούνται σήμερα, οδηγούν στο επόμενο βήμα, όπου κάθε υδατικό σύστημα γίνεται, εν δυνάμει, μία εστία μολύνσεως. Υπάρχουν δύο ειδών προσβολές των υδατικών συστημάτων, η (ενδεχόμενη) ρύπανση του υδατικού πόρου (resource contamination), άφιξη του ρύπου στο υδατικό σύστημα και η, στη συνέχεια, (ενδεχόμενη) άφιξη του ρύπου στο υδροληπτικό έργο (φρέαρ, γεώτρηση, πηγή) (resource contamination). Ενδεχόμενη, διότι στους μηχανισμούς μεταφοράς των ρύπων αντιτίθενται οι μηχανισμοί αντιμετωπίσεως των ρύπων και ο ρύπος μπορεί να μη φτάσει στο υδροληπτικό έργο ή να φτάσει εξασθενημένος, αδρανοποιημένος τροποποιημένος κ.λπ.

Στην περίπτωση αυτή, το σενάριο θα πρέπει να έχει πάρει υπ’ όψη του: Τη διαδρομή του ρύπου, κατά το σχήμα Προέλευση (πηγή ρυπάνσεως) → Διαδρομή (ρύπου) → Στόχος (υδατικός πόρος ή υδροληψία, τους μηχανισμούς αντιμετωπίσεως του ρύπου από το φυσικό περιβάλλον και την απαιτούμενη, κάθε φορά, παρέμβαση.

Γεώργιος Κ. Στουρνάρας
Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Υδρογεωλογίας, Τεχνικής Γεωλογίας, Περιβαλλοντικής Γεωλογίας

Στο επόμενο το Β΄ Μέρος:
το Νερό στον 21ο αιώνα – Νερό και πόλεμος

ΠΗΓΗ: imerodromos.gr